Doğal Öğretim

Merhabalar, bu soğuk kış akşamında ancak yetiştirebildiğim bir yazı ile tekrar karşınızdayım. Ankara'da özel eğitim camiasının etkinliklerini takip eden öğrenci velilerimiz ve öğretmenlerimiz bilirler, bugün İbrahim Diken hocamızın Ankara Üniversitesi'nde bir çalıştayı vardı. Öncelikle bu çalıştaydan edindiğim izlenimleri paylaşayım isterseniz, sonra çalıştaydan öğrendiğim konuyu kısaca anlatıp fikir vereyim.

Çalıştayda Ankara Üniversitesi hocaları ve onların o ders saatindeki öğrencileri dışında dışarıdan katılım neredeyse yoktu. Varsa da ben tanımıyor olabilirim ancak genel gözlemim bu yöndeydi. Özellikle öğrenci velilerinin katılımının oldukça sınırlı olduğunu görmek beni kaygılandırdı. Sosyal paylaşım sitelerinden, kulaktan dolma bilgiler daha çok ilgi çekiyor diye düşündüm. Bu sayfaları takip ediyorum ve oldukça aktif olduklarını görüyorum. Böylesi önemli çalıştaylarda olmamaları ne kadar acı, değil mi? Halbuki bu çalıştay büyük çoğunlukla onların yaşam standartlarını yükseltmek ile ilgiliydi. Çalıştay oldukça akıcı ve verimliydi. Keşke herkes faydalanabilseydi.

Gelelim öğrendiklerimize.

Sizinle bütün seminerde aldığım notları paylaşmayı düşünmüştüm. Sonra kısaca özetlemenin daha doğru olacağını düşündüm.

Öncelikle doğal öğretim nedir, bunu konuşalım. Doğal öğretim; yapılandırılmış etkinliklerden uzak, çocuğun liderliğinde ve yetişkinin katılımıyla, karşıklıklı etkileşimi barındıran, hedeflerin yetişkin tarafından bu etkinliklere gömüldüğü öğretim yöntemlerinin tamamıdır. Birçok doğal öğretim yöntemi vardır. Bunları bu yazıda uzun uzun yazmak yerine genel hatlarıyla "doğal öğretim"den bahsedeceğim.

İbrahim Hoca seminer boyunca doğal öğretimin yetişkin tarafından bütün bir gün uygulanmasının önemi üzerinde durdu. Hak verirsiniz ki çocuk ile bir gün içinde en fazla vakit geçiren kim ise onun etkisi çocuk üzerinde daha fazla oluyor. Bu nedenle; beraber geçirilen uzun zamanların kalitesini de yetişkinin davranışları belirliyor. Yetişkin okuldan aldığı ödevleri doğal öğretim ile evde uyguladığında öğrenilen becerilerin kalıcılığı ve genellenmesi alınmış oluyor. Okulda yapılandırılmış ortamda verilen bilginin evde de aynı şekilde çalışılması genelde hiçbir işe yaramıyor. Çocuklarımız okulda öğrendiklerini günlük hayatlarında uyguladıklarında daha iyi öğreniyorlar.

Temel prensip de aslında bu.

Doğal öğretim yönteminde çeşitli stratejiler kullanıyoruz. Burada hedef; çocuğumuzun günlük rutinleri içinde farkında olmadan yeni şeyler öğrenmesi. Örneğin okulda sarı kavramı çalışılırken öğretmeniniz size bunu evde tekrar etmenizi önerdiğinde yapacağınız en güzel şey bunu günlük rutinlere gömmektir. Kıyafetleri beraber katlarken sarı tişörtün sarı olduğunun vurgusunu yapmak, yemekteki mısır tanelerinin sarı olduğunu vurgulamak gibi. Eksik bırakma, beklenmedik şaşırtıcı durumlar yaratma, sınırlı oranda verme gibi birçok stratejiden söz edebiliriz doğal öğretimde. Bu stratejilerle ilgili ayrıntılı bilgiyi ise yine İbrahim Diken hocamızın "Erken Çocukluk Döneminde Doğal Ortamlarda Öğretim" ve "Okul Öncesi Çocuklar İçin Doğal Ortamlarda Öğretim Teknikleri" adlı kitaplarından edinebilirsiniz.

Bu yazıyı okuduktan sonra yapmanız gereken ilk iş öğretmeninizden ödevlerinizi eğer çocuğunuzun gelişimine uygunsa doğal öğretimi kullanabileceğiniz şekilde vermesini talep etmek. Öğretmeninizden doğal öğretim ile ilgili de bilgi alabilirsiniz. Çocuğunuzun uygun olup olmadığını, sizin buna hazır olup olmadığınızı öğretmeniniz/özel eğitimciniz zaten söyleyecektir.

Size fikir verecek ve farklı bir konuda düşünmenizi sağlayacak, farkındalık yaratacak bir konu olduğunu düşünüyorum.

Umarım bu yazım da farkındalık yaratıp size farklı bir fikir vermiştir. Soru, görüş ve önerilerinizi bekliyorum. Şimdiden kolaylıklar, sevgiler.

Konumuzu Siz Belirleyin

Merhabalar,

Uzun zamandır çeşitli güzel sebeplerle yazılarıma ara vermiştim. Bundan böyle düzenli olmak adına çabalarımı kuvvetlendireceğim ancak öncelikle bir ricam var. Yaklaşık bir buçuk aydır çalışmış olduğum kurumdan istifa ettiğimden evdeyim, yüksek lisansa eğildim tamamen. Bu nedenle çocuklarımdan uzak olmak yazılara konu bulmamı zorlaştırdı. Süreç boyunca çalıştığım kurumdaki öğretmen arkadaşlarımın, velilerimin ve çocuklarımın ihtiyaçlarına göre konu belirlemiştim. Bu sıralar yoğun olarak üzerinde çalıştığım konu olan kaynaştırma ile ilgili birçok yazı yazılabilecek bir konu. Birkaç yazı şimdiden aklımda. Ancak sizden ricam şu; yazımın altına yorum olarak merak ettiğiniz, bilgilenmek istediğiniz, kendinizi eksik gördüğünüz konuları yazarsanız hem araştırırken ben öğrenirim hem de derleme yazılarımla siz öğrenirsiniz.

Gelelim güzel haberlere. Yakın bir arkadaşımla çılgın bir adım attık ve kendi okulumuzu açmaya karar verdik. Yaklaşık birkaç haftadır bu konu üzerinde oldukça çok emek harcıyoruz. Bu süreçte de gerek alandan gerekse alan dışından birçok öneri almak için bekliyoruz. Önerilerinizi, fikirlerinizi, ideale yakın olması için çabaladığımız okulumuzun bu amaca yaklaşması için aklınıza gelen çılgınlıkları bana yazarsanız çok sevinirim. Yakın zamanda ruhsatımızı aldığımız zaman ayrıntıları vermek isterim ancak şimdilik kurumun Ankara'da ve deneysel bir kurum olacağını bilmeniz yeterli. Umarım aldığımız bu risk bizi mutlu eder.

Bütün bunlar dışında eğer bu dönem bütün zorunlu dersleri bitiremezsem yüksek lisanstan atılacağımı öğrendim. Bu nedenle sık sık ders çalışıyorum ve oldukça zorlanıyorum. Belirli bir yaştan sonra artan sorumluluklarla beraber öğrenci olmak çok zor. Yine de buna değer. Neden atılacak olduğuma gelince: Eskiden çalıştığım kurum yüksek lisans yaparak çalışmama uygun bir kurum değildi. Yarı zamanlı çalışmak ise beni maddi olarak çok sarsacaktı. Bu sarsıntıyı daha da sert yaşamak için işten çıktım ben de. En azından bu ocak sonuna dek yüksek lisansım devam etsin diye savaşacağım. Bize verilen sürenin kısıtlanmış olması buna sebep olan bir diğer etken. Dördüncü dönemi geride bırakıyorum. Bu nedenle bir an önce teze başlamalıyım.

Daha fazla kişisel konulara dalmadan yazımın başındaki ricamı hatırlatarak son vereyim yazıma: Yazılarımızın konusu ben yeniden öğretmen olana dek sizden. Önerilerinizi bekliyorum.

Sevgiler.

Olumlu Davranışsal Destek Nedir?

(Görseldeki kitap bu yazıdaki tek kaynak kitabım. Ayrıntılı bilgi için Şerife Yücesoy Özkan hocamızın bu kitabını edinmeniz değerli bir tercih olacaktır.)

Özel gereksinimli olsun olmasın hepimizin çocuklarının ya da öğrencilerinin olumsuz davranışları vardır. Tırnak yeme, burun karıştırma, yerinde sallanma, arkadaşının saçını çekme gibi davranışları genel ifade ile problem davranış olarak nitelendirebilir.

Peki problem davranış nedir?

Problem davranış; öğrencinizin ya da çocuğunuzun öğrenmesini olumsuz yönde etkileyen, kendisine ve çevresine zarar vermesine sebep olan davranışlardır diyebiliriz kabaca. Yani; problem davranış çocuğumuzda hoşumuza gitmeyen ya da olmasını istemediğimiz özelliklerden ziyade onun öğrenme yaşantıları ya da bağımsız yaşam becerileri ile ilgili bir konu. (Davranış problemi ise psikolojik bir boyuttur, problem davranıştan farklıdır. Dürtüseldir ve farkında olmadan yapılır. Davranış problemine bir öğretmen müdahale edemez, bu bir psikolojik danışmanın ya da psikologun işidir. Bu konuda ayrıca bir yazı yazarak davranış problemi ile problem davranışı ayırmak yerinde olacak gibi. O zaman şöyle diyelim: Bu başka bir yazının konusu.)

Bu problem davranışlarla evde nasıl baş edebilirim? Cevabımız çok basit. Tutarlı olarak. Bu tutarlılığı olumlu davranışsal destek vererek daha rahat kullanabilirsiniz.

Olumlu davranışsal destek nedir? İstenmeyen davranışın oluşmasını engelleyecek ya da istenmeyen davranışa sebep olan davranışın tam tersi davranış sergilemesini sağlayacak davranışların öğretimine dayalı bir müdahale yöntemidir. Yani televizyon izlerken tırnak yiyen birine örgü örmeyi önermek aslında bir olumlu davranışsal destektir. Ya da her okuldan dönüşünde okuldan başka bir arkadaşının kalemiyle gelen bir öğrenciye kendi kaleminin işaretini ve onun kendi kalemi olduğunu öğretmek bir olumlu davranışsal destektir.

Olumlu davranışsal destek diğer yöntemlere göre daha kullanışlı, kalıcı ve etik çözümler sunar. Benim en yoğun kullandığım yöntem budur. Yeni bir davranış öğretirken bir yandan da problem davranışları söndürmek oldukça keyifli bir süreç.

İsterseniz olumlu davranışsal destek sürecini, daha anlaşılır olması için basamaklandıralım:

1. Problem davranışın ne olduğunu bulun ve net bir ifade ile ortaya koyun. ("Kızım tuvalete her gittiğinde elini klozete sokuyor." "Oğlum bir saat içerisinde 24 kez burnu ile oynuyor." gibi.)
2. Problem davranışın sebebini bulun. Genelde problem davranışlar bir şeyleri elde etmek ya da bir şeylerden kaçınmak için kullanılır. Bu sebebi bulmak en önemli basamak. ("Kızımın klozete elini sokmasının sebebi suyla oynamayı sevmesi." "Oğlumun burnunu karıştırmasının sebebi burnu aktığı zaman burnunu silmeyi bilmiyor olması.)
3. Problem davranışın amacına paralel olarak o amaca ulaşmasını sağlayacak olumlu bir davranış bulun. Amaca ulaşması için kabul edilebilir bir davranış saptayın. ("Kızımın klozetteki suyla oynamasını engellemek için her tuvalet sonrası onunla suya temas etmesini sağlayan oyunlar oynayabilirim. Kızımla klozetteki su dışındaki kurallara uygun sularla oynama çalışabilirim." "Oğluma burnunu silmeyi öğretebilirim.")
4. Bu davranışı edinmesi için model olun. Bu model olma aşamasında ise her zaman tutarlı olun. Bir şey evetse her zaman evet, hayırsa her zaman hayır olmalıdır. Bu tutarlılık öğrenme hızını arttıracaktır.

Aslında bütün bu basamaklar çocuğunuzun okulunda öğretmeni tarafından kullanılan basamaklardır. Siz ailelere düşen en büyük görev öğretmenin derste verdiği olumlu davranış öğretimini evde en güzel ve tutarlı şekilde devam ettirmektir.

İsterseniz bir örnekle yazımı bitireyim:

A. 10 yaşında orta derecede zihinsel engeli bulunan bir öğrencidir. Gittiği eğitim uygulama okulunda kalabalık bir sınıfta olması ve 7 kişilik kalabalık bir ailede olması sebebiyle, dil becerilerini kullanmayıp saçlarını çekerek ilgi çekmek istemektedir.

Burada problem davranış saçlarını çekmek ve amacı ise ilgili elde etmektir. Burada ilgi çekmesini sağlayacak kabul edilebilir bir davranışı öğrenmeye ihtiyacı vardır. Bu davranış da annenin ya da öğretmenin (O an otorite kim ise) yanına gidip elini tutmak olarak belirlenebilir.

Öğretmen her saç çekme davranışı gösterdiğinde fırsat öğretimi ile yanına gelmesini ve elini tutmasını, ilgi almasını sağlar. Evde de anne saç çekme davranışını görmezden gelerek ilgi istediği zaman elini tutmasını sağlar. Her zaman tutarlı olur. "Artık canıma tak etti yeter!" diyerek saçını çektiği rastgele bir zamanda bu konuda onu azarlamaz ya da bu konuyla ilgili konuşmaz. Tamamen sürece odaklı olur ve davranışın öğrenimiyle problem davranışın sönmesini bekler.

Aslında üstesinden gelinmez sanılan problem davranışlar tutarlı olunduğunda çok çabuk sönebilir. Yeter ki okullarda verilen eğitimleri evde destekleyici etkinliklerle devam ettirebilelim.

Umarım siz değerli velilerimiz için kullanışlı bir yazı olmuştur. Soru, öneri ve görüşlerinize her zaman açığım. Şimdiden kolaylıklar ve iyi çalışmalar. Sevgiler.

Özel Gereksinimli Bireylerde Ev Ödevi

Yepyeni bir dönem bugün başladı. Milyonlarca öğrenciyi ve ailelerini etkileyen bu yenilik, hepimize güzellikler getirsin. Bu dönem, diğer dönemlerin temelini oluşturan sağlam bir dönem olsun ve hep güzel hatırlansın.

Yeni bir eğitim-öğretim yılına başlamışken okulumda en çok soru işareti ile karşılaştığım duruma bir açıklık getirmek istedim: Ödevler kimin?

Öncelikle ödevin ne olduğunu bir anlayalım. Ödev; çocuklarımızın okulda öğrendiklerini evde tekrar etmek, denemek ve genellemek için fırsatlar elde etmesini sağlayan küçük küçük sorumluluklardır. Örneğin öğretmeni ile eldeli çarpma yapan, hafif zihinsel engeli olan H. evde de bunu çalışarak tekrar etmiş olur ve bir sonraki derse unutmadan gelir. Okulda öğretmeni ile ütü yapma becerisini çalışan ağır zihinsel engelli O. evde babasıyla bu beceriyi deneyip beceri genellemesi alabilir. Ödevi sadece kağıt ve kalemle yapılan bir şey olarak görmemeli, hele ki özel eğitimde.

Ödev konusunu ödev farkındalığı olan ve olmayan öğrenciler olarak çalışmamız daha doğru olacaktır. Örneğin ağır zihinsel engeli olan, öğrenmeye hazırlık becerileri olmayan öğrenciler için ödev ailelere verilip aile kontrolünde olan bir durumdur. Ancak farkındalığı yüksek, ödevin kendine verildiğinin farkında olan çocuklar için ise ödev kendi kontrollerinde olmalıdır. Burada yine bireysel farklılıklara göre hem aile hem de öğretmen üslubunu uyarlamalıdır.

İsterseniz öncelikle ödev farkındalığı olan çocuklarımızın ev ödevini yapma alışkanlığını kazanmasını nasıl sağlayabileceğimizi maddelendirelim.

• Öncelikle unutmayın, ödevler sizin değil çocuğunuzun ödevi. Ödev yapması gerektiğini hatırlatmak dışında yapabileceğiniz hiçbir şey yok.
• Ödev ya da ders saatleri oluşturarak bu saatlere evdeki herkesin uymasını sağlayabilirsiniz. Ödev saatinde evde çocukların ilgisini çekecek, daha cazip gelecek durumların olmaması gerekir. Örneğin eğlenceli bir misafir sohbeti, heyecanla beklenen bir dizi, babanın telefonda oynadığı bir oyun vs.
• Ödev saatinde diğer aile bireyleri de kitap, gazete vesaire okuyarak çocuklarınıza farklı bir beceride model olabilirler: Kitap okuma alışkanlığı. Hem bu süreçte evdeki sessizlik ödeve dikkati arttırır hem de ödev yapmamak için bahaneler oluşmaz.
• Ödev saati beraber belirlenmelidir. Fazla değişme ihtimali olmayan, olağanüstü durumlardan fazla etkilenmeyen, çocuğunuzun enerjisinin müsait olduğu zamanlar tercih edilebilir. Çok geç ya da okuldan hemen sonra, dinlenmeden olmaması mühimdir.
• Ödev saati için ayrılacak süreyi çocuğunuzun yaşına göre belirleyebilirsiniz. Bu konuda öğretmenlerinize de danışabilirsiniz.
• Ödev saatinden önce yardım istediği zaman yardım edebileceğinizi ancak bunun dışında müdahale edemeyeceğinizi belirtmelisiniz.
• Eğer çocuğunuz henüz tam olarak bağımsız çalışma becerisine sahip değilse süreç boyunca yanında kalabilir, öğretmeninizin yönlendirmesi ile ödevi konusunda rehberlik edebilirsiniz.
• Ödev saatine uymama durumunda ödev saatini hatırlatıp kitabınızı elinize aldığınızda, bir de üzerine evdeki bütün elektronik cihazları kararlı bir şekilde kapatırsanız evi, ödeve hazır hale getirmiş olursunuz. (Kararlı şekilde televizyon nasıl kapatılır? Saat başlayınca televizyon, ev ahalisi bilgilendirilerek kapatılır. Açılma saati söylenir ve süreçte kimse televizyona ya da diğer elektronik cihazlara dokunmaz. Buna evdeki bütün yetişkinler de dahil edilmelidir.) Kural olarak ödev saatinde elektronik cihazların açık olmaması getirilirse işiniz kolaylaşır.
• Kural koyarken motivasyon yüksek olduğundan, kuralları bu şekilde belirlemek zor olmayacaktır.
• İlk etapta her ödev saatinden sonra küçük küçük ödüller verebilirsiniz. Sonra yavaş yavaş bu ödülleri çekip günlük bir davranış olarak ödev rutinini oluşturabilirsiniz.
• Eğer ödev süresi dolduğu halde ödevini yapmazsa bunun, onun sorumluluğu olduğunu, kendinizin bu konuda bir şey yapamayacağınızı, yarın öğretmenine ödevini neden yapmadığını kendisinin açıklaması gerektiğini anlatın. Ertesi gün öğretmenine çocuğunuzun yanında "Biz ödevimizi yapmadık!" demek yerine ödev konusunu açmayın. Ya okula gitmeden önce telefonda ya da çocuğunuzun duymayacağı bir yerde öğretmene ödevini yapmadığını söyleyebilirsiniz. Burada çocuğunuz kendi davranışının sonucunu yine kendi karşılamalıdır. Böylece sorumluluk, özdenetim gibi beceriler edinmiş olur.
• Bir üst maddede ihmal edilmemesi gereken konu suçluluk duygusu uyandırmamaktır. "Gör bak öğretmen yarın ne diyecek! Sen yarın görürsün! Seni öğretmenine söyleyeceğim." gibi tehditler süreci darmadağın eder. Sakin bir şekilde sorumluluğunu hatırlatıp konuyu kapatmak ve bir daha hiç açmamak en doğrusudur. Bırakın, ertesi gün okulda kendisi yüzleşsin sorumluluklarıyla 
• Ödevi yapmadığında sakin olun ve bunun sizin sorumluluğunuz olmadığını hatırlayın.

Eğer çocuğunuzun zihinsel performansı öğretmenin verdiği ödevin farkında olamayacak durumdaysa ya da ödev doğrudan size verildiyse uygulamanız gerekenler daha basit şeyler:

• Ödevleri tam olarak anlamadan öğretmeninizin yanından ayrılmayın. Gerekirse öğretmeninizden uygulamasını rica edip onu izleyin.
• Ödevi yapamadığınızda devamsızlık yapmak yerine (Ağır bir ödev alan velilerin ertesi hafta seanslara gelmediği gözlemlenmektedir.) derse gelip bununla yüzleşin.
• Velilerin çocuklarına dair aldıkları ödevleri yerine getirme ihtimalinin düşük olduğu, sorumluluklardan kaçtıkları bilimsel çalışmalarla ortaya konmuştur. Bununla yüzleşin, sebeplerini ortaya koyun ve bu durumu hayatınızdan çıkarın. Gerekirse bir aile danışmanından yardım alabilirsiniz. Sürecin daha hızlı son bulmasını sağlayarak size yardımcı olur.
• Ödev uygulamalarınızı günlük not alın. Karşılaştığınız durumları unutmamak için bir defter tutun. Öğretmeninizle paylaştığınızda süreciniz daha hızlı ilerler.
• Ödevleriniz eğer günlük rutinler (Örneğin her yemekten önce ve sonra el yıkama çalışma.) içinde değilse ödev saatiniz sabit olsun ve bir ev kuralı olarak uygulansın. Sabit zaman, rutin oluşturur ve ilerleyen dönemde sizi rahatlatır.
• İlk etapta her ödev saatinden sonra küçük küçük ödüller kullanabilirsiniz. Sonra yavaş yavaş bu ödülleri çekip günlük bir davranış olarak ödev rutinini oluşturabilirsiniz.
• İhmal edilmemesi gereken konu ödev saatlerinde oluşan otorite ile çocuğunuzun hayatında ikinci bir öğretmen olmamanızdır. Bu konu mühim. Çünkü çocuğunuzun hayatında herkesin yeri farklıdır ve herkese duyduğu his farklıdır. Bunun için ödev zamanında nasıl olmanız gerektiği ile ilgili öğretmeninizden bilgi alabilirsiniz.
• Ödev saatini tehdit unsuruna dönüştürmeyin. Ödev saatinden önce ve sonra bu süreçle ilgili olumsuz konuşmayın.

Unutmayın ki ödevler, verilen eğitimin evde de devam etmesi için verilir. Özel eğitim 7/24 devam eden bir süreçtir. Haftada sadece 3 saat özel eğitim, 25 saat okul olduğunu düşünürsek geriye kalan bütün bir zaman aile ile geçirilen zamandır. Ödevler bu zamanı da şekillendirir ve kalitesini arttırır. Ödevlerin önemini, ödevlerin düzenli takibinden sonra gelen hızlı ilerleme ile zaten göreceksiniz.

Bu arada kısa bir not: Maalesef eğitim sistemimizde bütün öğretmenler ödevin sadece çocuğun sorumluluğu olduğu düşüncesine sahip değil. Öğretmeninizle konuşarak, fikrini alarak bunu belirleyin ki sonradan kalbiniz kırılmasın.

Umarım bu dönem ödev yapma sorumluluğunu edinmiş çocuklarımızla daha hızlı ilerler ve mucizeler başarırız.

Ve yine umarım bu konuda aydınlatıcı ve kullanışlı bir yazı olmuştur. Soru, görüş ve önerilerinizi her zaman bekliyorum. 

Sevgiler, iyi çalışmalar.

Yeni Döneme Özel Gereksinimli Bireylerin Hazırlığı

Merhabalar, bu hafta tatil sonrası açılacak olan okullar için bizim çocuklarımızla neler yapmalıyız, nasıl bir yol izlemeliyiz bunları konuşalım. Ne dersiniz?

Bizim çocuklarımız zaten yaz boyunca, eğer gittiğiniz özel eğitim merkezleri de tatil yapmadıysa, eğitim ve öğretime devam ettiler. Ödevleri eksik olmadı. Yaz boyunca da beyinleri yoruldu. Ancak okul, hayatlarında yoktu. Okuldaki öğretmenleri, uyaranlar, okul servisi yoktu. Bu uyaranlara, bu disipline tekrar adapte olmamız aslında daha kolay. Bu kolaylığı da ihmal etmeden neler yapmamız gerektiğini beraber kararlaştıralım istedim. Okula ne kadar hazır olurlarsa okuldan öyle iyi verim alırlar. (Yazımda henüz okula başlayan tosbalakları ihmal etmedim.)

1. Çocuğunuzun okul rutininin öğlenci, sabahçı, tam gün olup olmadığını öğrenip ona göre uyku saatlerini düzenleyerek işe başlayabilirsiniz. Büyük yaş grupları için bu sıkıntı olmasa da, okula bu dönem başlayacak olan çocuklar için bu geçiş mühim. Bir hafta önceden biyolojik saatini ayarlamaya başlarsanız sıkıntılarınız biraz olsun azalır. Sabah uykudan mutsuz uyanan bir çocuk yerine, uyanma saatini yadırgamayan mutlu bir çocuk daha iyidir, ne dersiniz?
2. Her sabah kahvaltı rutinini edinmek mühimdir. Çocuğunuzun kahvaltısız okula gitmemesi, okulda kahvaltı yapması sağlıklı değildir. Kahvaltı rutinini önceden başlatmak yerinde olacaktır. Bütün özbakım ihtiyaçları karşılanmış şekilde okula giden bir çocuk daha başarılı olacaktır.
3. Çocuğunuzun tuvalet eğitimi yoksa ya da başlamışsanız ve henüz edinmemişse bu konuda öğretmeninize bilgi verin. Tuvalet eğitimi alan bir çocuğun altına bez bağlanmasına izin vermeyin. Tuvalet eğitimi olmayan bir çocuğun (özellikle erkek çocuklarda ve 10 yaş üstünde) altının başka bir kadın tarafından değiştirilmesine izin vermeyin. Bu konuda hassasiyetinizi ortaya koyun, kurallarınıza saygı duyulmasını sağlayın. Gerekirse tuvalet eğitimi tamamlanana dek okula siz de gidin.
4. Okula yeni başlayacaklar için önceden okulu beraber gezmek, okuldaki her şeyi ve herkesi abartılı ama samimi şekilde sevdiğinizi ve güvendiğinizi çocuğunuza belli etmeniz de mühimdir. Burada çocuk ilk kez kalabalık içinde değil, sizin yanınızda görecek okulunu. Ne etkisi olur demeyin. Mutlaka faydasını göreceksiniz.
5. Ev kurallarınızı olası okul kurallarına uyumlu hale getirin. Örneğin her akşam ödev saati belirleyip farklı ödevler oluşturup belirlenen saatlerde yapmasını sağlayın. Bu basit bir boyama, ya da bir eşleme çalışması olabilir. Zaten rehabilitasyon merkezinden verilen ödevler bu konuda yardımcı olur. Ev kurallarının okula uyumu, okulda zorlanmasını engeller. Öğlen yemeği saatinde tabağını bitirmesi de bir kural olabilir.
6. Masada oturma becerisini olabildiğince uzatarak çalışabilirsiniz. Okulda daha uzun süre yerinde oturması gerektiğini hatırlatarak bunun sebebini sunabilirim.
7. Okul için bir alışveriş yapılacaksa çocuğunuzu da yanınıza alın. Çünkü onun kullanacağı şeyleri alıyorsunuz. Fikrini alın, seçenekler sunun, onun seçtiklerini beğenmeseniz dahi alın. Bu esnada okulda bunları nasıl keyifle kullanacağından bahsedebilir, şanslı olduğunu vurgulayabilirsiniz. Okul açılana dek de çocuğunuzun alışverişten alınan malzemeleri incelemesine izin verin. Bu esnada da okuldan güzel güzel bahsetmeyi unutmayın.
8. Öğretmeni ile tanışma imkanınız varsa tanışmanız ve çocuğunuzun tanışmasını sağlamanız keyifli olabilir. Ancak bu imkan yoksa şimdiden onunla ve sınıf arkadaşlarıyla ilgili olumlu konuşmalar yapabilirsiniz.
9. Kitap okuyarak, sosyal öyküler sunarak okula karşı heveslendirebilirsiniz.
10. Ve tabi aylar öncesinden rehabilitasyon merkezindeki öğretmenlerinizin yapmış olması gereken uyarı: Bütün bir yaz özel eğitim merkezleri hayatınızda olsa da dinlendirici bir tatil geçirmiş olmak. Bu yazı ne kadar verimli geçirdiyseniz, bu döneminiz da öyle verimli geçecektir.
11. Okul başladıktan sonra öğretmeni ile gün sonu yaptığınız görüşmeler ışığında ya da çocuğunuzdan alacağınız bilgilerle günü pozitif şekilde beraber değerlendirin. Bu rutini okul başlamadan gün sonunda "Günün nasıl geçti?" sorusunu sorarak başlatabilirsiniz.
12. Okul başladıktan sonra eğer yalnız gidip gelecekse, çocuğunuzu olumlu şekilde acelesiz yolcu etmek ve karşılamak önemlidir. Siz hazır olun ve gergin bir ortam oluşturmaktan kaçının, o zaman çocuğunuz okula daha mutlu gidecektir.
13. Son ve en değerlisi ise okula gitmek istemeyen çocuğunuza karşı tutarlı ve kararlı olmanızdır. Her sabah okula gideceği algısını ona okul başlamadan vermeniz ve konuşmanız önemlidir. Yukarıda bahsettiğim kitap ve sosyal öyküler size yardımcı olacaktır. Siz bu konuda tutarlı, kararlı olursanız çocuğunuzun alışma süresi de o kadar kısalır. Uzun süren okula tepkilerde bir psikolojik danışmana danışmanız yerinde olacaktır.

Umarım yararlı bir yazı olmuştur hepimiz için. Hepimize güzel bir dönem diliyorum. Umarım çocuklarımız aldıkları eğitimlerden büyük başarılarla ayrılırlar. Şimdiden kolaylıklar diliyorum. İyi çalışmalar. Sevgiler.

Tatil İçin Öneriler

Merhabalar. Bildiğiniz üzere haftaya dokuz günlük uzun bir tatile çıkıyoruz ve bu tatil çocuklarımız için yaz tatilinin sonu, ara tatile kadar da bir daha tatil olmayacağının habercisi. Bu yazımda, yaz başında okulumuzda verilen tatil için hazırladığım ancak bu kurban bayramı tatilinde de geçerli olan birkaç önerimi sizinle paylaşmak istedim. Genel olarak tatillerde velilerime çeşitli değişikliklerle, hatırlatma amacıyla sunduğum bir yazım bu. Umarım sizlerin de işine yarar.
...

Bu yazıyı rehabilitasyon merkezlerinde çalışan özel eğitimci arkadaşlarım daha kullanışlı bulacaktır. Tatilden henüz dönen "memur öğretmen" arkadaşlarımız için, zaten öğrencilerini bu tatilden sonra karşılayacakları için, sadece ilerleyen dönemler için fikir olabilir.
...

Her zaman olduğu gibi bu yazıyı kopyalayarak, tarih ve şehir isimlerini değiştirerek, çocuklarınıza göre bireyselleştirerek velilerinize dağıtabilirsiniz. Ben önümüzdeki hafta bunu yapacağım. Tatilin kaliteli geçirilmesi, yeni başlayan dönemin kaliteli geçmesi için oldukça önemli.

O halde yazımızı paylaşalım.

...

Bildiğiniz gibi, okulumuz bir haftalık tatile giriyor. Bu süreç için sizlere ufak önerilerim olacak. Bu tatilin önümüzdeki döneme olumlu yansıması için tatilimizi verimli ve dinlendirici geçirmemiz çok önemli. Bu önerilerle tatilinizin kalitesini arttıracağınıza eminim.

1. Ankara’dan uzaklaşın. Ailecek ya da ailenin bir bölümü olarak Ankara’dan uzaklaşarak farklı bir yere gitmek her zaman psikolojiye olumlu etkide bulunur. Ankara’daki okul-ev ya da okul-özel eğitim-ev ya da daha başka döngülerde yorduğumuz bünyemiz Ankara’da kolaylıkla dinlenemez. Bu nedenle Ankara’dan uzaklaşmak iyi olacaktır. Farklı ortamlar beynin farklı konularla ilgilenmesini sağlar ve dinlenmesine, öğrenilenlerin zihinde yerli yerine oturup şekillenmesine yardımcı olur.
2. Gittiğiniz yerleri kalabalık bir şehir değil; sessiz, sakin ve köy-kasaba yaşamı sürdürülen bir yer olarak tercih edin. Kalabalık bir şehir olan Ankara’dan yine kalabalık olan ve betonlarla dolu bir tatil beldesine gitmektense daha yeşil bir yeri tercih etmeniz sizin için daha iyi olacaktır. Yeşilin insan psikolojisine etkisini unutmamak gerekir. Çocuğunuzla beraber yapacağınız doğa yürüyüşleri, sabahları temiz havada yapacağınız kahvaltı dönüşünüzde sapasağlam bir bünye sağlayacak size.
3. Akraba ziyaretlerinde kurallarınızın sarsılmasına izin vermeyin. Anneanne, dede gibi aile büyüklerinin “Aman olsun. Bu seferlik olsun.” gibi kurallarınızı hiçe sayan söylemlerini lütfen engelleyin. Bu üç haftada sarsılan otoritenin toparlanması daha da uzun sürecektir. Bu süreçte evdeki kurallarınızın sizinle beraber geleceğini çocuğunuza tatil öncesi hatırlatın.
4. Yıl içerisinde çocuğunuzla beraber deneyimleyemediğiniz, vakit ayıramadığınız, henüz çocuğunuzun hiç yaşamadığı etkinliklere bu bir hafta içerisinde vakit ayırabilirsiniz. Aylardır ertelenen sinema, hep aklınızda olan Kapadokya gezisi vs bu haftada değerlendirilebilir. Bu süreçte bol bol çocuğunuzla beraber vakit geçirip çocuğunuzun farklı ortamlara girmesine olanak vererek tatilin keyifli bir anıya dönüşmesini sağlayabilirsiniz.
5. Bu süreçte sizlere yıl içerisinde olduğu gibi ödevler vermiyorum. Bunun sebebi zihnimizin dinlenmesi ve yıl boyunca öğrendiklerimizin zihnimizde yerine oturması, kalıcı hale gelmesi. Bu bir hafta derslere ağırlık vermek yerine etkinliklerinize, gezilerinize, oyunlarınıza ağırlık vermeniz daha doğru olacaktır. Dilerseniz bu etkinlikler içerisinde çaktırmadan yıl içerisinde edinilen becerileri hatırlatabilirsiniz ancak bundan çocuğunuzun haberi olmamalı, hissettirmemelisiniz. Bu süreçte beyninin dinlenmesi ve yeni yıla hazır şekilde gelmesi daha önemli. Bu demek değildir ki kurallar olmayacak. Ev kurallarınızı her zaman devam ettirmeniz çok önemli. Ödev yok, kural var.

Umarım tatilinizi daha keyifli geçirmeniz için olumlu ve yeterli öneriler olmuştur. Bu önerilerle beraber bütün ailenizin dinlendiği keyifli bir anınız olur umarım. Şimdiden iyi tatiller. Güzel ve verimli bir tatil bizimle olsun. İyi bayramlar. Görüşmek üzere.

Ekolali nedir?

Velilerimizin okullarda, özel eğitim merkezlerinde öğretmenlerimizden sıkça duyduğu, bazen açıklanan bazense ne olduğu sorulmadıkça açıklamasını alamayacağımız bir duruma eğilelim bu yazımızda dedim. Hepimizin anlayabileceği, terimlerden ve ağır bir dilden olabildiğince arındırarak size sunmak istiyorum bu konuyu. Her zaman olduğu gibi bu yazımı da kopyalayarak okulunuzdaki velilerinize, komşularınıza, bu konuda bilgi sahibi olan yakınlarınıza gönderebilir, dağıtabilirsiniz. Bu beni oldukça mutlu eder. Bu blog bu yüzden var.

Ekolali nedir? Hangi özelliklere sahip bireylerde görülür? Evde ekolaliyi söndürmek ya da pekiştirmemek için neler yapılmalıdır? Ekolali çeşitleri nelerdir? Ekolaliye neler sebep olur? Bu soruların cevaplarını vermek istiyorum bu yazımda. Umarım başarılı olabilirim. Hadi başlayalım.

...

Temelinde "ekolali" kelimesi Yunanca "yankı" ve "anlamsız konuşma" kelimelerinin birleşiminden oluşmuş bir kelime. Burada kaynak vikipedia.

Şimdi ise hocalarımızın yazdığı kitaplardan derlediğimiz tanımları, harmanlayarak sunalım. Ekolali kısaca özel gereksinimli bireylerde görülen konuşma tekrarıdır. Ekolalik konuşmalar; duyulan ses, kelime, cümle, ritim veya şarkının aynı şekilde tekrar edilmesine dayanır. Sözel bir uyaranı olduğu gibi yansıtma da denilebilir.

Özellikle otizmli bireylerde görüldüğü üzerinde durulur ancak Tourette Sendromu, Rubinstein Taybi Sendromu ve afazide de bu tekrarlar görülmektedir. (Bir çocukta ekolali var diye "otizm" tanısı koymanın yersizliğine burada vurgu yapmak istiyorum. Sadece zihinsel engeli olan bir çocuk, yalnızca anne ve babasını ve belki de öğretmenin ilgisin çekmek için kelime tekrarları yapıyorsa bu bireye "Otizm gibi duruyor!" demek yerine doğru ve tarafsız gözlem yapılması daha doğrudur. Eğitimcilerinizden çocuğunuzun var olan ya da muhtemel tanısı için fikir almak yerine tanının özellikleri ile ilgili bilgi almanız daha etiktir. Bir eğitimci bir çocuğun otizmli ya da değil olduğuna fikir yürütemez ve sizinle paylaşamaz. Bunu talep ederek, bu ilkeyi benimseyen öğretmenlerimizi zor durumda bırakmamamız mühimdir. Bunları vurgulamadan parantezi kapatmamalıydım. Biraz uzatmış olabilirim ancak bu parantez mühim!) Görülmek zorunda değildir. Yani atipik otizm tanısı almış bir çocukta ekolali görülmeme ihtimali de vardır görülme ihtimali de vardır. Bu ihtimal anne-baba tutumu ve iletişimi, alınan dil eğitiminin niteliği ile yakından bağlantılıdır.

Ekolali "anında" ve "gecikmiş" olarak ikiye ayrılır. Anında ekolalide, birey duyduğu sesleri duyar duymaz aynen tekrar eder. Gecikmiş ekolalide ise bu tekrar duyulan seslerden çok sonra oluşur. Birkaç hafta önce dinlediği bir şarkıyı söyleyebilir ya da iki gün önce anne ve babasının evde yaptığı tartışmayı sınıfta yineleyebilir, hem de bireylerinden kendi ses tonuyla. Bu süre oldukça değişkendir.

Ekolalinin nedenlerine gelecek olursak; özellikle taklidi temel alan dil eğitimi, "Hadi kalem de! Hadi kırmızı de!" gibi ebeveyn uyarılarının yoğunluğu etkilidir. Ancak hiçbir neden yokken de oluşabilir. Son dönemde dil ve konuşma becerilerinin ediniminde ekolaliden yararlanılması gerektiği konulu çeşitli yabancı yazında makaleler kaleme alınmıştır. Ekolali sayesinde çocuğun hangi sesleri çıkarabildiği hangi sesleri sesletemediği konusunda fikir sahibi olarak bunlar üzerinde çalışılabilir. Ancak eninde sonunda ekolalinin söndürülmesi gerekmektedir. Bu avantajı fark etmek ve bilimsel etikle yaklaşmak mühimdir. Ancak ekolaliyi avantaja dönüştürmeyi bilmeyen eğitimciler için bu, söz konusu değildir. Ekolali söndürülmesi gereken bir problem davranış olarak görülmektedir ve söndürmenin eğitimini almamış kişilerce müdahale edilmesi uygun değildir. Burada mutlaka alan mezunu bir özel eğitimciden yardım alınması gerekmektedir. Sertifika programlarına giden hiçbir arkadaşımdan, bu konuya dair ayrıntılı bir bilgilendirme aldıklarını duymadım.

Ekolalik konuşma genellikle bilinçsiz eğitimciler tarafından "Çocuğunuz konuşuyor!" olarak gösterilmektedir. Ancak ekolalik konuşma, adı üzerinde işlevsel değildir. İşlevsel olmayan bir konuşma, konuşma olarak nitelendirilemez. Bu nedenle ekolalik konuşmaları not alıp, hangi seslerin sesletildiğini fark ederek ardından ekolalinin üstesinden gelmek için çalışmalara başlanmalıdır. Bu çalışmalar her zaman vurguladığım gibi alan mezunu bir özel eğitimci tarafından yönetilmelidir.

Bu süreçte evde neler yapabileceğinizi listeleyelim:

• Israrla okulunuzda yapılandırılmamış doğal dille öğretim yöntemi yerine oldukça yapılandırılmış ve tamamen taklide dayalı bir öğretim yöntemi uygulanıyorsa evde taklit etme çalışmaları yaparken şunu uygulayın: Çocuğunuzdan "pır pır" sesini almak istiyorsanız "Pır pır de!" demek yerine, "Kuş pır pır der. Pır pır ederek uçar. Kuş uçarken nasıl ses çıkar?" gibi cümlenin içinden hedef sesi çekmesi gereken yönergelerle çalışabilirsiniz. Burada çocuğunuz cümlenin içinden hedef sesi çekip seslettiğinde bu işlevsel bir konuşma/tepki olur.
• Ama siz "Kuş nasıl uçar?" dediğiniz anda çocuğunuz "Kuş nasıl uçar?" diye tepki verirse bu tepkiyi görmezden gelerek doğru olan sesi model vermek önemlidir. "Kuş pır pır diye uçar evet. Aynen böyle, pır pır." gibi. Yine cümle kurmak mühimdir.
• Model olan cümlelerinizde istediğiniz ses ya da kelimeyi vurgulamak da önemlidir. "Köpek hav hav diyor." derken "hav hav" sesini yüksek sesle ya da farklı ses tonuyla söyleyebilirsiniz.
• Gün içerisinde ekolalik konuşmalarla dikkatinizi çekmeye ya da sizinle iletişim kurmaya çalışan çocuğunuzun davranışını görmezden gelerek de çalışabilirsiniz. Örneğin arkadaşınızla sohbet ederken sizinle aynı ses tonuyla, sizin söylediklerinizi söyleyerek arkadaşınızla sohbetinize katılmak isteyen çocuğunuzun, sizinle aynı olan sözlerini duymazdan gelerek ardından bu konuşmadan farklı olarak sorular sorup cevaplar bekleyebilirsiniz.
• Günlük söz kalıplarını aile içinde yoğun olarak kullanıp çocuğunuzun kullanması için ona yukarıda bahsettiğim gibi model olabilirsiniz. Bunun için resimli kartlar da kullanabilirsiniz. Bu kartları gösterip "Günaydın." diyerek çalışabilirsiniz. Çocuğunuz kartı görüp "Günaydın!" demeye başladıktan sonra kartları çekerek, yani artık göstermeyerek, çocuğunuzun uyanınca "Günaydın." demesini sağlayabilirsiniz. Bu "Günaydın!" işlevsel konuşmaya ilk adım olabilir.
• Yakın çevrenizde "Hadi baba de. Hadi ağaç de. Ağaç!" gibi yönergelere çocuğunuzun maruz kalmasını engelleyebilirsiniz. Bu en önemli etkendir. Engel olduğunuz her yönerge ekolaliyi biraz daha geriletir.
• Evde bunları uygulamanıza rağmen ve okuldaki özel eğitimciden gelen desteğe rağmen ekolalik konuşmalarda gerileme olmazsa mutlaka bir dil ve konuşma terapistine başvurmalısınız. Özellikle dil ve konuşma terapisti olması önemlidir. Odyoloji mezunlarının size dil ve konuşma terapisti olarak tanıtılmasına engel olarak muhatabınızın nereden mezun olduğunu öğrenip ona göre yardım almanız mühimdir. Bu danışma kararını özel eğitimcinizle beraber vermeniz gerektiğini de ihmal etmeyin.

Umarım eğitimcilerimiz ve velilerimiz için yeterli, yararlı ve geçerli bir yazı olmuştur. Görüş, öneri ve yorumlarınızı nihanatlan@gmail.com adresine gönderebilir, oradan bana ulaşabilirsiniz. Soru ve görüşlerinizi benim için çok değerli.

Şimdiden kolaylıklar diliyorum. İyi çalışmalar, sevgiler.

Kavram Basamakları

Geçtiğimiz aylarda çalıştığım kurumdaki öğretmenlerin ellerinde kavram öğretiminin basamakları olması için böyle bir dizi hazırlamıştım. İlerleyen dönemde bu dizinin bütün kavramlar için ayrı ayrı basamaklarını ve materyallerini paylaşacağım ancak; velilerimize kavram öğretimiyle ilgili fikir vermesi için ve bu konuda bilgisi olmayan öğretmen arkadaşlara bir bilgi sunması için şimdiden paylaşmak istedim. Kopyalayıp kullanmanızda herhangi bir sakınca yoktur, gönül rahatlığı ile bu bilgileri paylaşabilirsiniz.

Umarım işinize yarayan bir döküman olur. İyi çalışmalar.

BÜYÜKLÜK KAVRAMLARI EŞLEME DÜZEYİ

1.      Aynı cins, iki farklı büyüklükte, aynı tipte (renk, malzeme) her bir büyüklükten birer tane nesne arasından belli bir büyüklükte olan gösterilip “bununla aynı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı gösterir.

2.      Aynı cins, üç farklı büyüklükte, aynı tipte (renk, malzeme) her bir büyüklükten birer tane nesne arasından belli bir büyüklükte olanı gösterilip “bununla aynı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı gösterir.

3.      Aynı cins, dört farklı büyüklükte, aynı tip (renk, malzeme) her bir büyüklükten birer tane nesne arasından belli bir büyüklükte olanı gösterilip “bununla aynı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı gösterir.

4.      Aynı cinsi, dört farklı büyüklükte, iki farklı renkte, aynı malzemede her bir büyüklükten ikişer tane nesne arasından belli bir büyüklükte olanı gösterilip “bununla aynı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı gösterir.

5.      Aynı cins, dört farklı büyüklükte, üç farklı renkte, aynı malzemeden her bir büyüklükten üçer tane nesne arasından belli bir büyüklükte olanı gösterilip “bununla aynı büyüklükte olanı göster” denildiğinde ayı büyüklükte olanı gösterir.

6.      Aynı cins, dört farklı büyüklükte, dört farklı renkte, aynı malzemede, her bir büyüklükten dörder tane nesne arasından belli bir büyüklükte olan gösterilip “bununla yanı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı göster.

7.      Aynı cins, dört farklı büyüklükte, dört farklı renkte, iki farklı malzemede, her bir büyüklükten dörder tane nesne arasından belli bir büyüklükte olan gösterilip “bununla yanı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı göster.

8.      Aynı cins, dört farklı büyüklükte, dört farklı renkte, üç farklı malzemede, her bir büyüklükten dörder tane nesne arasından belli bir büyüklükte olan gösterilip “bununla yanı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı göster.

9.      Aynı cins, dört farklı büyüklükte, dört farklı renkte, dört farklı malzemede, her bir büyüklükten dörder tane nesne arasından belli bir büyüklükte olan gösterilip “bununla yanı büyüklükte olanı göster” denildiğinde aynı büyüklükte olanı göster.

BÜYÜK KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı büyüklükte nesne arasından “Büyük olan hangisi? / Büyük olanı göster.” denildiğinde büyük olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı büyüklükte nesne resmi arasından “Büyük olan hangisi? / Büyük olanı göster.” denildiğinde büyük olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı büyüklükteki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun büyüklüğü buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha büyük olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı büyüklükte nesne arasından “Büyük olan hangisi? / Büyük olanı göster.” denildiğinde büyük olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı büyüklükte nesne resmi arasından “Büyük olan hangisi? / Büyük olanı göster.” denildiğinde büyük olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı büyüklükteki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun büyüklüğü buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha büyük olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden büyük olanlar sorulduğunda büyük olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından büyük olanlar sorulduğunda büyük olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun büyüklüğü buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha büyük olduğunu ifade eder.

KÜÇÜK KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı küçüklükte nesne arasından “Küçük olan hangisi? / Küçük olanı göster.” denildiğinde küçük olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı küçüklükte nesne resmi arasından “Küçük olan hangisi? / Küçük olanı göster.” denildiğinde küçük olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı küçüklükteki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun küçüklüğü buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha küçük olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı küçüklükte nesne arasından “Küçük olan hangisi? / Küçük olanı göster.” denildiğinde küçük olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı küçüklükte nesne resmi arasından “Küçük olan hangisi? / Küçük olanı göster.” denildiğinde küçük olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı küçüklükteki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun küçüklüğü buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha küçük olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden küçük olanlar sorulduğunda küçük olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından küçük olanlar sorulduğunda küçük olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun küçüklüğü buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha küçük olduğunu ifade eder.

UZUNLUK KAVRAMLARI EŞLEME DÜZEYİ

1.      Aynı cins, iki farklı uzunlukta, aynı tipte (renk, malzeme) her bir uzunluktan birer tane nesne arasından belli bir uzunluk olan gösterilip “bununla aynı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı gösterir.

2.      Aynı cins, üç farklı uzunlukta, aynı tipte (renk, malzeme) her bir uzunluktan birer tane nesne arasından belli bir uzunlukta olanı gösterilip “bununla aynı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı gösterir.

3.      Aynı cins, dört farklı uzunlukta, aynı tip (renk, malzeme) her bir uzunluktan birer tane nesne arasından belli bir uzunlukta olanı gösterilip “bununla aynı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı gösterir.

4.      Aynı cinsi, dört farklı uzunlukta, iki farklı renkte, aynı malzemede her bir uzunluktan ikişer tane nesne arasından belli bir uzunlukta olanı gösterilip “bununla aynı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı gösterir.

5.      Aynı cins, dört farklı uzunlukta, üç farklı renkte, aynı malzemeden her bir uzunluktan üçer tane nesne arasından belli bir uzunlukta olanı gösterilip “bununla aynı uzunlukta olanı göster” denildiğinde ayı uzunlukta olanı gösterir.

6.      Aynı cins, dört farklı uzunlukta, dört farklı renkte, aynı malzemede, her bir uzunluktan dörder tane nesne arasından belli bir uzunlukta olan gösterilip “bununla yanı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı göster.

7.      Aynı cins, dört farklı uzunlukta, dört farklı renkte, iki farklı malzemede, her bir uzunluktan dörder tane nesne arasından belli bir uzunlukta olan gösterilip “bununla yanı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı göster.

8.      Aynı cins, dört farklı uzunlukta, dört farklı renkte, üç farklı malzemede, her bir uzunluktan dörder tane nesne arasından belli bir uzunlukta olan gösterilip “bununla yanı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı göster.

9.      Aynı cins, dört farklı uzunlukta, dört farklı renkte, dört farklı malzemede, her bir uzunluktan dörder tane nesne arasından belli bir uzunlukta olan gösterilip “bununla yanı uzunlukta olanı göster” denildiğinde aynı uzunlukta olanı göster.

UZUN KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı uzunlukta nesne arasından “Uzun olan hangisi? / Uzun olanı göster.” denildiğinde uzun olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı uzunlukta nesne resmi arasından “Uzun olan hangisi? / Uzun olanı göster.” denildiğinde uzun olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı uzunluktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun uzunluğu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha uzun olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı uzunlukta nesne arasından “Uzun olan hangisi? / Uzun olanı göster.” denildiğinde uzun olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı uzunlukta nesne resmi arasından “Uzun olan hangisi? / Uzun olanı göster.” denildiğinde uzun olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı uzunluktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun uzunluğu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha uzun olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden uzun olanlar sorulduğunda uzun olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından uzun olanlar sorulduğunda uzun olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun uzunluğu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha uzun olduğunu ifade eder.

KISA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı uzunluktaki nesne arasından “Kısa olan hangisi? / Kısa olanı göster.” denildiğinde kısa olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı uzunluktaki nesne resmi arasından “Kısa olan hangisi? / Kısa olanı göster.” denildiğinde kısa olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı uzunluktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun kısalığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha kısa olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı uzunluktaki nesne arasından “Kısa olan hangisi? / Kısa olanı göster.” denildiğinde kısa olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı uzunluktaki nesne resmi arasından “Kısa olan hangisi? / Kısa olanı göster.” denildiğinde kısa olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı uzunluktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun kısalığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha kısa olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden kısa olanlar sorulduğunda kısa olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından kısa olanlar sorulduğunda kısa olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun kısalığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha kısa olduğunu ifade eder.

KALINLIK KAVRAMLARI EŞLEME DÜZEYİ

1.     Aynı cins, iki farklı kalınlıkta, aynı tipte (renk, malzeme) her bir kalınlıktan birer tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olan gösterilip “bununla aynı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı gösterir.

2.     Aynı cins, üç farklı kalınlıkta, aynı tipte (renk, malzeme) her bir kalınlıktan birer tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olanı gösterilip “bununla aynı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı gösterir.

3.     Aynı cins, dört farklı kalınlıkta, aynı tip (renk, malzeme) her bir kalınlıktan birer tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olanı gösterilip “bununla aynı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı gösterir.

4.     Aynı cinsi, dört farklı kalınlıkta, iki farklı renkte, aynı malzemede her bir kalınlıktan ikişer tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olanı gösterilip “bununla aynı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı gösterir.

5.     Aynı cins, dört farklı kalınlıkta, üç farklı renkte, aynı malzemeden her bir kalınlıktan üçer tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olanı gösterilip “bununla aynı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde ayı kalınlıkta olanı gösterir.

6.     Aynı cins, dört farklı kalınlıkta, dört farklı renkte, aynı malzemede, her bir kalınlıktan dörder tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olan gösterilip “bununla yanı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı göster.

7.     Aynı cins, dört farklı kalınlıkta, dört farklı renkte, iki farklı malzemede, her bir kalınlıktan dörder tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olan gösterilip “bununla yanı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı göster.

8.     Aynı cins, dört farklı kalınlıkta, dört farklı renkte, üç farklı malzemede, her bir kalınlıktan dörder tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olan gösterilip “bununla yanı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı göster.

9.     Aynı cins, dört farklı kalınlıkta, dört farklı renkte, dört farklı malzemede, her bir kalınlıktan dörder tane nesne arasından belli bir kalınlıkta olan gösterilip “bununla yanı kalınlıkta olanı göster” denildiğinde aynı kalınlıkta olanı göster.

KALIN KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı kalınlıktaki nesne arasından “Kalın olan hangisi? / Kalın olanı göster.” denildiğinde kalın olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı kalınlıktaki nesne resmi arasından “Kalın olan hangisi? / Kalın olanı göster.” denildiğinde kalın olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı kalınlıktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun kalınlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha kalın olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı kalınlıktaki nesne arasından “Kalın olan hangisi? / Kalın olanı göster.” denildiğinde kalın olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı kalınlıktaki nesne resmi arasından “Kalın olan hangisi? / Kalın olanı göster.” denildiğinde kalın olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı kalınlıktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun kalınlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha kalın olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden kalın olanlar sorulduğunda kalın olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından kalın olanlar sorulduğunda kalın olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun kalınlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha kalın olduğunu ifade eder.

İNCE KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı kalınlıktaki nesne arasından “İnce olan hangisi? / İnce olanı göster.” denildiğinde ince olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı kalınlıktaki nesne resmi arasından “İnce olan hangisi? / İnce olanı göster.” denildiğinde ince olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı kalınlıktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun inceliği buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ince olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı kalınlıktaki nesne arasından “İnce olan hangisi? / İnce olanı göster.” denildiğinde ince olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı kalınlıktaki nesne resmi arasından “İnce olan hangisi? / İnce olanı göster.” denildiğinde ince olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı kalınlıktaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun inceliği buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ince olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden ince olanlar sorulduğunda ince olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından ince olanlar sorulduğunda ince olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun inceliği buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ince olduğunu ifade eder.

ÇOK KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

10.                       İki aynı cins, farklı miktarda nesne arasından “Çok olan hangisi? / Çok olanı göster.” denildiğinde çok olanı gösterir.

11.                       İki aynı cins, farklı miktarda nesne resmi arasından “Çok olan hangisi? / Çok olanı göster.” denildiğinde çok olanı gösterir.

12.                       İki aynı cins, farklı miktardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun çokluğu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha çok olduğunu ifade eder.

13.                       İki farklı cins, farklı miktarda nesne arasından “Çok olan hangisi? / Çok olanı göster.” denildiğinde çok olanı gösterir.

14.                       İki farklı cins, farklı miktarda nesne resmi arasından “Çok olan hangisi? / Çok olanı göster.” denildiğinde çok olanı gösterir.

15.                       İki farklı cins, farklı miktardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun çokluğu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha çok olduğunu ifade eder.

16.                       Etrafındaki nesnelerden çok olanlar sorulduğunda çok olanları gösterir.

17.                       Etrafındaki nesne resimleri arasından çok olanlar sorulduğunda çok olanları gösterir.

18.                       Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun çokluğu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha çok olduğunu ifade eder.

AZ KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

10.                       İki aynı cins, farklı miktardaki nesne arasından “Az olan hangisi? / Az olanı göster.” denildiğinde az olanı gösterir.

11.                       İki aynı cins, farklı miktardaki nesne resmi arasından “Az olan hangisi? / Az olanı göster.” denildiğinde az olanı gösterir.

12.                       İki aynı cins, farklı miktardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun azlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha az olduğunu ifade eder.

13.                       İki farklı cins, farklı miktardaki nesne arasından “Az olan hangisi? / Az olanı göster.” denildiğinde az olanı gösterir.

14.                       İki farklı cins, farklı miktardaki nesne resmi arasından “Az olan hangisi? / Az olanı göster.” denildiğinde az olanı gösterir.

15.                       İki farklı cins, farklı miktardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun azlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha az olduğunu ifade eder.

16.                       Etrafındaki nesnelerden az olanlar sorulduğunda az olanları gösterir.

17.                       Etrafındaki nesne resimleri arasından az olanlar sorulduğunda az olanları gösterir.

18.                       Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun azlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha az olduğunu ifade eder.

İÇİNDE KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “İçinde olan hangisi? / İçinde olanı göster.” denildiğinde içinde olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “İçinde olan hangisi? / İçinde olanı göster.” denildiğinde içinde olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha içinde olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “İçinde olan hangisi? / İçinde olanı göster.” denildiğinde içinde olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “İçinde olan hangisi? / İçinde olanı göster.” denildiğinde içinde olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha içinde olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden içinde olanlar sorulduğunda içinde olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından içinde olanlar sorulduğunda içinde olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha içinde olduğunu ifade eder.

DIŞINDA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Dışında olan hangisi? / Dışında olanı göster.” denildiğinde dışında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Dışında olan hangisi? / Dışında olanı göster.” denildiğinde dışında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha dışında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Dışında olan hangisi? / Dışında olanı göster.” denildiğinde dışında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Dışında olan hangisi? / Dışında olanı göster.” denildiğinde dışında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha dışında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden dışında olanlar sorulduğunda dışında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından dışında olanlar sorulduğunda dışında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha dışında olduğunu ifade eder.

ÜZERİNDE KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Üzerinde olan hangisi? / Üzerinde olanı göster.” denildiğinde üzerinde olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Üzerinde olan hangisi? / Üzerinde olanı göster.” denildiğinde üzerinde olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha üzerinde olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Üzerinde olan hangisi? / Üzerinde olanı göster.” denildiğinde üzerinde olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Üzerinde olan hangisi? / Üzerinde olanı göster.” denildiğinde üzerinde olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha üzerinde olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden üzerinde olanlar sorulduğunda üzerinde olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından üzerinde olanlar sorulduğunda üzerinde olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha üzerinde olduğunu ifade eder.

ALTINDA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Altında olan hangisi? / Altında olanı göster.” denildiğinde altında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Altında olan hangisi? / Altında olanı göster.” denildiğinde altında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha altında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Altında olan hangisi? / Altında olanı göster.” denildiğinde altında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Altında olan hangisi? / Altında olanı göster.” denildiğinde altında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha altında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden altında olanlar sorulduğunda altında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından altında olanlar sorulduğunda altında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha altında olduğunu ifade eder.

UZAĞINDA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Uzağında olan hangisi? / Uzağında olanı göster.” denildiğinde uzağında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Uzağında olan hangisi? / Uzağında olanı göster.” denildiğinde uzağında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha uzağında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Uzağında olan hangisi? / Uzağında olanı göster.” denildiğinde uzağında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Uzağında olan hangisi? / Uzağında olanı göster.” denildiğinde uzağında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha uzağında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden uzağında olanlar sorulduğunda uzağında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından uzağında olanlar sorulduğunda uzağında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha uzağında olduğunu ifade eder.

YAKININDA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Yakınında olan hangisi? / Yakınında olanı göster.” denildiğinde yakınında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Yakınında olan hangisi? / Yakınında olanı göster.” denildiğinde yakınında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha yakınında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Yakınında olan hangisi? / Yakınında olanı göster.” denildiğinde yakınında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Yakınında olan hangisi? / Yakınında olanı göster.” denildiğinde yakınında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha yakınında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden yakınında olanlar sorulduğunda yakınında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından yakınında olanlar sorulduğunda yakınında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha yakınında olduğunu ifade eder.

ÖNÜNDE KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Önünde olan hangisi? / Önünde olanı göster.” denildiğinde önünde olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Önünde olan hangisi? / Önünde olanı göster.” denildiğinde önünde olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha önünde olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Önünde olan hangisi? / Önünde olanı göster.” denildiğinde önünde olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Önünde olan hangisi? / Önünde olanı göster.” denildiğinde önünde olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha önünde olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden önünde olanlar sorulduğunda önünde olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından önünde olanlar sorulduğunda önünde olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha önünde olduğunu ifade eder.

ARKASINDA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Arkasında olan hangisi? / Arkasında olanı göster.” denildiğinde arkasında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Arkasında olan hangisi? / Arkasında olanı göster.” denildiğinde arkasında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha arkasında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Arkasında olan hangisi? / Arkasında olanı göster.” denildiğinde arkasında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Arkasında olan hangisi? / Arkasında olanı göster.” denildiğinde arkasında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha arkasında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden arkasında olanlar sorulduğunda arkasında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından arkasında olanlar sorulduğunda arkasında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha arkasında olduğunu ifade eder.

SAĞ KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Sağında olan hangisi? / Sağında olanı göster.” denildiğinde sağında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Sağında olan hangisi? / Sağında olanı göster.” denildiğinde sağında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha sağında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Sağında olan hangisi? / Sağında olanı göster.” denildiğinde sağında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Sağında olan hangisi? / Sağında olanı göster.” denildiğinde sağında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha sağında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden sağında olanlar sorulduğunda sağında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından sağında olanlar sorulduğunda sağında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha sağında olduğunu ifade eder.

SOL KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Solunda olan hangisi? / Solunda olanı göster.” denildiğinde solunda olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Solunda olan hangisi? / Solunda olanı göster.” denildiğinde solunda olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha solunda olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Solunda olan hangisi? / Solunda olanı göster.” denildiğinde solunda olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Solunda olan hangisi? / Solunda olanı göster.” denildiğinde solunda olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha solunda olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden solunda olanlar sorulduğunda solunda olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından solunda olanlar sorulduğunda solunda olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha solunda olduğunu ifade eder.

ORTASI KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Ortasında olan hangisi? / Ortasında olanı göster.” denildiğinde ortasında olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Ortasında olan hangisi? / Ortasında olanı göster.” denildiğinde ortasında olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ortasında olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Ortasında olan hangisi? / Ortasında olanı göster.” denildiğinde ortasında olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Ortasında olan hangisi? / Ortasında olanı göster.” denildiğinde ortasında olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ortasında olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden ortasında olanlar sorulduğunda ortasında olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından ortasında olanlar sorulduğunda ortasında olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ortasında olduğunu ifade eder.

YÜKSEKTE KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Yüksekte olan hangisi? / Yüksekte olanı göster.” denildiğinde yüksekte olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Yüksekte olan hangisi? / Yüksekte olanı göster.” denildiğinde yüksekte olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha yüksekte olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Yüksekte olan hangisi? / Yüksekte olanı göster.” denildiğinde yüksekte olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Yüksekte olan hangisi? / Yüksekte olanı göster.” denildiğinde yüksekte olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha yüksekte olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden yüksekte olanlar sorulduğunda yüksekte olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından yüksekte olanlar sorulduğunda yüksekte olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha yüksekte olduğunu ifade eder.

ALÇAKTA KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Alçakta olan hangisi? / Alçakta olanı göster.” denildiğinde alçakta olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Alçakta olan hangisi? / Alçakta olanı göster.” denildiğinde alçakta olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha alçakta olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne arasından “Alçakta olan hangisi? / Alçakta olanı göster.” denildiğinde alçakta olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne resmi arasından “Alçakta olan hangisi? / Alçakta olanı göster.” denildiğinde alçakta olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı konumlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha alçakta olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden alçakta olanlar sorulduğunda alçakta olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından alçakta olanlar sorulduğunda alçakta olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun konumu buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha alçakta olduğunu ifade eder.

BOŞ KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı miktarlardaki nesne arasından “Boş olan hangisi? / Boş olanı göster.” denildiğinde boş olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı miktarlardaki nesne resmi arasından “Boş olan hangisi? / Boş olanı göster.” denildiğinde boş olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı miktarlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun miktarı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha boş olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı miktarlardaki nesne arasından “Boş olan hangisi? / Boş olanı göster.” denildiğinde boş olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı miktarlardaki nesne resmi arasından “Boş olan hangisi? / Boş olanı göster.” denildiğinde boş olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı miktarlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun miktarı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha boş olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden boş olanlar sorulduğunda boş olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından boş olanlar sorulduğunda boş olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun miktarı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha boş olduğunu ifade eder.

DOLU KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı miktarlardaki nesne arasından “Dolu olan hangisi? / Dolu olanı göster.” denildiğinde dolu olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı miktarlardaki nesne resmi arasından “Dolu olan hangisi? / Dolu olanı göster.” denildiğinde dolu olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı miktarlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun miktarı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha dolu olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı miktarlardaki nesne arasından “Dolu olan hangisi? / Dolu olanı göster.” denildiğinde dolu olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı miktarlardaki nesne resmi arasından “Dolu olan hangisi? / Dolu olanı göster.” denildiğinde dolu olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı miktarlardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun miktarı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha dolu olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden dolu olanlar sorulduğunda dolu olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından dolu olanlar sorulduğunda dolu olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun miktarı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha dolu olduğunu ifade eder.

AĞIR KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı ağırlıklardaki nesne arasından “Ağır olan hangisi? / Ağır olanı göster.” denildiğinde ağır olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı ağırlıklardaki nesne resmi arasından “Ağır olan hangisi? / Ağır olanı göster.” denildiğinde ağır olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı ağırlıklardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun ağırı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ağır olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı ağırlıklardaki nesne arasından “Ağır olan hangisi? / Ağır olanı göster.” denildiğinde ağır olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı ağırlıklardaki nesne resmi arasından “Ağır olan hangisi? / Ağır olanı göster.” denildiğinde ağır olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı ağırlıklardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun ağırlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ağır olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden ağır olanlar sorulduğunda ağır olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından ağır olanlar sorulduğunda ağır olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun ağırlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha ağır olduğunu ifade eder.

HAFİF KAVRAMI, KAVRAMA DÜZEYİ, KAVRAM ÖĞRETİMİ BASAMAKLARI

1.     İki aynı cins, farklı ağırlıklardaki nesne arasından “Hafif olan hangisi? / Hafif olanı göster.” denildiğinde hafif olanı gösterir.

2.     İki aynı cins, farklı ağırlıklardaki nesne resmi arasından “Hafif olan hangisi? / Hafif olanı göster.” denildiğinde hafif olanı gösterir.

3.     İki aynı cins, farklı ağırlıklardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun ağırlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha hafif olduğunu ifade eder.

4.     İki farklı cins, farklı ağırlıklardaki nesne arasından “Hafif olan hangisi? / Hafif olanı göster.” denildiğinde hafif olanı gösterir.

5.     İki farklı cins, farklı ağırlıklardaki nesne resmi arasından “Hafif olan hangisi? / Hafif olanı göster.” denildiğinde hafif olanı gösterir.

6.     İki farklı cins, farklı ağırlıklardaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun ağırlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha hafif olduğunu ifade eder.

7.     Etrafındaki nesnelerden hafif olanlar sorulduğunda hafif olanları gösterir.

8.     Etrafındaki nesne resimleri arasından hafif olanlar sorulduğunda hafif olanları gösterir.

9.     Etrafındaki nesne ya da nesne resmi arasından biri gösterildiğinde “Bunun ağırlığı buna göre nasıl?” diye sorulduğunda daha hafif olduğunu ifade eder.