Özel Gereksinimli Bireylerde Bekleme Becerisi Çalışma Basamakları

Herkese güzel bir haftadan merhaba. Bu hafta sizlere tatil öncesi olmasına rağmen geçtiğimiz haftalarda oldukça fazla soru gelen bir konuyu yazmak istedim. Bekleme becerisini nasıl çalıştığımı, bu becerinin basamaklarını anlatacağım sizlere. Yine not düşmek isterim ki bunlar her çocuğuk için farklılaştırılabilecek ve yapılandırılabilecek basamaklardır. Ben; salya ve sallanma problem davranışları olan bir çocuğum ile çalıştığım basamakları sizlerle paylaşacağım.

Biz özel eğitimciler bu bekleme davranışına neden bu kadar önem veririz önce onu açıklayayım:

• Bekleme, öğrenmeye hazırlık becerilerinin temelidir. Öğrenmeye hazırlık becerileri çalışılmadan önce bu beceri çalışıldığında öğrenci dikkat süresini arttırmak için ilk adımı atmış olur.
• Öğrenme için belirli bir süre belirli bir etkinlik ya da nesneye dikkat etmemiz gerekir. Bu dikkatin belirli bir uyarana kanalize edilmesini öğretmek için, işe beklemeyi öğretmek ile başlamak en doğrusudur.
• Beklemenin edinimi birçok problem davranışın sönmesi için de olumlu bir destek sağlar. Burnunu karıştıran, yerinde oturmayan ya da sallanan bir çocuk için "Bekle." yönergesini alır almaz bu davranışı söndürmesi oldukça önemli bir aşama olabilir.
• Bekleme sosyal becerileri de olumlu yönde etkileyen bir beceridir. Bu beceri ile birlikte sosyal ortamlarda daha uyumlu bir bireyle karşılaşmış oluruz. Bu ise bizim en temel hedefimiz.

Basamaklarına geçip hemen yazıma son veriyorum:

1. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 5 saniye boyunca, bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
2. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 10 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
3. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 20 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
4. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 30 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
5. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 1 dakika boyunca boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
6. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 2 dakika boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
7. Bağımsız şekilde (Elleri kolları masa da olmasa da olacak şekilde.), masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 5 dakika boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
8. Sadece elleri masada olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 5 saniye boyunca, bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
9. Sadece elleri masada olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 10 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar
10. Sadece elleri masada olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 20 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
11. Sadece elleri masada olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 30 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
12. Sadece elleri masada olacak şekilde masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 1 dakika boyunca boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
13. Sadece elleri masada olacak şekilde, masada oturu"Bekle!" yönergesini aldığında, 2 dakika boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
14. Sadece elleri masada olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 5 dakika boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
15. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 5 saniye boyunca, bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
16. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 10 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar
17. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 20 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
18. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 30 saniye boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
19. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 1 dakika boyunca boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
20. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 2 dakika boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.
21. Elleri masada ve ağzı kapalı olacak şekilde, masada otururken "Bekle!" yönergesini aldığında, 5 dakika boyunca bu yönergeye dört denemenin üçünde uyar.

Çalışılma sürecini, basamaklar arası geçişi ilgilenen herkese e-posta yoluyla ayrıntılı cevap verebilirim. Zaten bir başka yazıda da bu becerileri nasıl çalışabiliriz, etik kurallar nelerdir gibi konuları aktarmak istiyorum.

Umarım sizler için işlevsel ve keyifli bir yazı olmuştur. Sevgiler.

Özel Gereksinimli Bireylerde Bekleme Davranışının Ev Ortamı Dışına Taşınması

Herkese güzel bir haftadan merhabalar. Ben öğrencilerimi derse beklerken bilgisayarımda çalışmayı ya da çocuklarım için materyal hazırlamayı çok severim. Bilgisayarda çalışırken seneler önce bir öğrenci velim için hazırladığım bir yazı karşıma çıktı. Sizlerle paylaşmak istedim.
2014 yılında hazırladığım ve bu yazının ardından velimi bir daha görmediğim bir yazı bu. Yazı mı başarısızdı yoksa velim uygulamaktan mı çekinmişti bilmiyorum. Sonrasında birçok velime daha verdim. Neyseki onlardan giden olmadı. Şimdi ise sizlerle paylaşıyorum.
...
"Bu yazıda sizlere, dışarıda (sokakta, otobüste, yolda, okul koridorunda vs.) bekleme davranışının nasıl çalışılacağı üzerine önerilerde bulunacağım. Hadi yapmamız gerekenleri aşama aşama anlatalım:

1.       Öncelikle çocuğunuz için etkili bir pekiştireç bulmakla işe başlayabiliriz. Bunun için her zaman tüketmediği ama sevdiği bir yiyecek yerinde olacaktır. Eğer sevdiği yiyeceği her zaman tüketiyorsa artık tüketimi kesilip sadece ödül olarak kullanılmaya başlanması da olabilir.

2.       Ödül belirlemenin ardından okul koridorlarında çalışmamıza başlayabiliriz. Belirli bir yönerge belirlemek yerine çeşitli yönergeler uygulamak daha iyi olacaktır. “Bekle. / Hadi bekleyelim. / Şimdi burada duralım.” gibi. Ama daha ağır düzeydeki çocuklarımızla tek yönerge çalışılarak ardından yönergeleri çeşitlendirmek daha doğru olabilir. Her konuda olduğu gibi bu konuda da çocuklarımızın özelliklerini düşünmemiz gerekli.

3.       Okul koridorunda kimsenin olmadığı ve daha sessiz bir koridorda çalışmaya başlamak daha doğru olacaktır. Bekleme sürelerini ve ne rutinde ödül vereceğinizi ayrı bir yazıda basamaklandırdım. Bu basamaklara göre 5 saniye bekleme hedefse her beş saniyede bir ödülü vermelisiniz. Beklemediği durumda fiziksel yardımla beklemesini sağlamalısınız ya da çocuğunuzun beklemesini hangi tür yardımla sağlıyorsanız o tür yardımdan başlayabilirsiniz.

4.       Ödülü verirken neden ödül verdiğinizi her seferinde açıklamalısınız. Ödülü kaybettiğinde de neden veremediğinizi anlatmalısınız.

5.       Aşamalı olarak ödülü ayrıca bir çalışma ile çekeceğimizi unutmamalısınız. Her zaman aynı ödülü aynı sıklıkla ve aynı şekilde vermemizin de sakıncaları söz konusudur. Bu nedenle ilerleyen dönemde ödülümüzü de yavaş yavaş çekeceğiz. Pekiştireç tarifelerini içeren bir yazım da yakında geliyor.

6.       Sessiz koridorda 5 dakika bekleme davranışını edindikten sonra birkaç kişinin olduğu koridorda ardından insanların çok geçtiği koridorda ve en sonunda veli bekleme salonunda bekleme davranışı ayrı ayrı çalışılmalıdır. Ben böyle basamaklandırdım ancak sizin aklınıza daha ayrıntılı basamaklar geliyorsa öyle de çalışabilirsiniz.

7.       Bu davranışı aynı zamanda evde de aynı şekilde çalışırsanız okula genellemesi daha kolay olacaktır.

8.       Hiç öğrenemeyecekmiş gibi olduğu anlar yaşamaya hazırlıklı olun. Böyle anlarda dahi motivasyonunuzu yitirmediğinizde bir anda harika ilerlemeler olacağını unutmayın. Bu, sizin en büyük motivasyon kaynağınız olmalı. Öğrenim olduğuna nasıl karar vereceğiz diye soruyorsanız hemen söylüyorum. Çalıştığınız basamakta üç deneme üst üste ödül alırsa o basamak öğrenilmiş demektir.

Sorularınız ve önerileriniz için lütfen iletişimimizi sürdürelim.

Kolaylıklar diliyorum, bu süreçte yanınızda olduğumu lütfen unutmayın. İyi çalışmalar."

Nihan'ın deneyimleri, çocuklarınıza ve velilerine bakış açısı her geçen gün değişirken bilimsel bilgi de büyük bir hızla ilerliyor. Yetişmek için gözlerimde egzemalarla okumaya devam ediyorum. Sorularınız, şu konuyu da konuşalım dediğiniz noktalar varsa seve seve yardımcı olmak isterim.

Şimdiden 2018'in hepimize güzellikler getirmesini temenni ediyorum. Umarım 2018 hatırladığımız güzel yıllardan biri olur.

Nasıl ulaşacağınızı biliyorsunuz, sevgiler.