Merhaba. Danışmanlığını yaptığım ailelerden sıklıkla birlikte çalıştıkları öğretmenlerle, terapistlerle ya da başka branşlardan profesyonellerle iletişim kurarken zorlandıkları bilgisini alıyorum. Danışma sürecimiz sıklıkla, çocuklarının hayatlarındaki profesyoneller ile işbirliği için rehberliği içerir hale geliyor. Öncelikle birlikte, profesyoneller ile sağlıklı iletişimin neden önemli olduğunu konuşalım.
Özellikle gereksinimli bireyleri en iyi aileleri tanır. Ancak
özel gereksinimin ne olduğu ve bağımsız yaşam becerilerinin nasıl desteklendiğiyle
ilgili en iyi bilgi özel eğitim alanında çalışan uzmanlarda vardır. Bu iki
bilginin birleşimiyle özel gereksinimli bireyin hayatında anlamlı bir fark
oluşabilir. Bir de en iyi tanıyan taraf olan ebeveyn ile bireyin ihtiyaçlarını
en iyi şekilde karşılayacak olan uzman arasındaki iletişimin kaliteli olması
bireyin yaşantısına olumlu şekilde yansıyacaktır. Aile uzmandan ne kadar sağlıklı,
doğru ve bireyin hayatı için geçerli bilgi alırsa; özel eğitim sürecine ayrılan
zaman o kadar anlamlı hale gelecektir. Uzmanın seans içerisinde neler yaptığı
da dahil olmak üzere, seans sonunda yaptığı bilgilendirmenin en verimli ve
sağlıklı şekilde geçmesi bireyin okul dışındaki yaşantısının da işlevsel hale
gelmesini sağlayacaktır. Biz uzmanlar her zaman ailelere şu cümleyi kurarız “Haftanın
40 dakikasını benimle geçiriyor, geriye kalan bütün dakikaları sizinle.”. Bu
cümleyi kıymetli buluyorum. Profesyonel destek aldıkları anların dışında da
işlevsel ve kaliteli uyaranlara maruz kalan bireyler istiyorsak, aileleri doğru
şekilde bilgilendirmeliyiz. Öte taraftan ebeveynler de uzmanlardan doğru
şekilde bilgi almalı.
Peki, çocuğunuzun hayatındaki uzmanlarla doğru şekilde nasıl
iletişim kurabilirsiniz? Burada isterseniz sorularla ilerleyelim.
Çocuğumu tanımayan ve değerlendirme talep ettiğim bir
uzmanla iletişim kurarken nelere dikkat etmeliyim?
- Bu görüşmelere gitmeden önce mutlaka çocuğunuzun önceki süreciyle ilgili bir dosya elinizde olsun. Bu dosyada halihazırdaki öğretmeninden alınan rapor, eski raporlar, ders notları ya da sizin tuttuğunuz günlükler yer alabilir.
- Bu görüşmeye hangi amaçla gittiğinizi aklınızda tutarak görüşmeye devam edin. Konunun dağıldığını fark ettiğinizde kendinize amacınızı hatırlatın. Bu, zaten ulaşmak için maddi olarak çok fazla fedakârlık yaptığınız uzmandan daha kaliteli şekilde yararlanmanızı sağlayacaktır. Uzmandan alacağınız her yerinde ve anlamlı bilgi hayat kalitenizi değiştirecektir. Bu nedenle amacınızı kendinize sık sık hatırlatın.
- ittiğiniz uzmanın uzmanlık alanlarını doğru şekilde öğrenin. Öncesinde özgeçmişini paylaşmayan, muğlak kısımları olan uzmanlarla görüşmeyi tercih etmemek yerinde olabilir.
- Uygun şekilde uzmanlık alanlarını paylaşmış bir uzmanla görüştüğümüzde de uzmanlık alanına uygun sorular sorduğunuzdan emin olun. Örneğin özel eğitim öğretmenine ilaçlarla ilgili soru sormanıza gerek yoktur ya da psikiyatristin bize öğretim yöntemleriyle ilgili soru sormanız anlamsız olabilir.
- Uzmanın sorduğu soruların bireyi tanımaya yönelik olduğunu aklınızda tutun. Bazı soruların bireyi tanıma dışında özel hayatınızla ilgili olduğunu düşündüğünüzde, bu sorulara yanıt vermeme hakkınız olduğunu unutmayın.
- Değerlendirmeden sonra mutlaka bu uzmandan geri dönüş isteyin. Bu geri dönüş ister rapor ister bir not şeklinde olsun, portfolyonuzda bulunması için önemli olacaktır.
- Eğer ilerleyen dönemde çocuğunuzla düzenli seanslar yapacak bir uzmanla yüz yüzeyseniz ilerleyen süreçle ilgili beklentilerinizi açık şekilde ifade edin. Bu beklentilerin karşılanıp karşılanmadığını görmek için hem uzmana hem kendinize zaman vermeyi ihmal etmeyin.
- Henüz tanıştığınız bir uzmanın üslubuna alışmak zor olabilir. Önceki deneyimlerinizden gelen önyargılarınızı bir kenara koyarak henüz tanıdığınız uzmana en az altı ay alışma süresi verin. Çocuğunuzla amacına uygun seanslar tasarlayabilmesi iki-üç aya ihtiyacı alabilir. Bu nedenle ilk seanslarda çocuğunuzun, uzmanın ya da sizin alışmamış olmanızı normal karşılayın. Ancak burada çocuğunuzu ya da sizi tetikleyen bir uzmanla karşı karşıya olmadığınızdan da emin olun.
- Çocuğunuzla ilgili konuşurken; konuşmaya çocuğunuzu dahil ederek ya da çocuğunuzun yanında konuşmayarak çocuğunuza ve kendinize, çocuğunuzun bir birey olduğu algısını verebilirsiniz. Varlığının önemli olduğunu bir çocuk, böyle minik adımlarla fark edecektir.
Çocuğumu tanıyan ve onunla her hafta seans uygulayan
uzmanlarla seans sonunda iletişim kurarken nelere dikkat etmeliyim?
- Seansı izleyemiyorsanız uzmanın seansı ayrıntılı bir şekilde anlatmasına müsaade edin. Seans sonunda mutlaka uzmanınıza görüşün.
- Seansı izleyebildiyseniz aldığınız notları uzmanınıza seans sonunda hemen sorun. Seansı izlerken not tutmayı ihmal etmeyin. Bunu işgüzarlık olarak gören diğer velileri ve uzmanları dikkate almamak güzel bir tercih olabilir. Tercih ettiğim materyal, sizin çocuğunuza verirken zorlandığınız yönergeleri verme şekli, hangi oyunu nasıl oynadığı gibi notları alabilirsiniz.
- Seansın sonunda mutlaka sonraki haftayı şekillendirecek ödevlerinizi talep edin. Eğer uzman ödevlendirme yoluyla çalışmayı tercih etmiyorsa bu konuda önceden bilgi alıp almadığınızdan emin olun.
- Seansın sonunda ödevlendirilirken ödevleri sahiden anladığınızdan ve günlük yaşantınızda rahatlıkla uygulayabileceğinizden emin olun. Özel eğitim sürecinde çalışma kağıtlarıyla ödev vermenin dışında günlük yaşantıya gömülen ödevler de verilmektedir. Örneğin ağladığında görmezden gelmek, diş fırçalamak, mastürbasyon rutini oluşturmak, bayram sırasında akrabalarla selamlaşmak bizim ödevlerimiz olabilir. Bu ödevlerin neden verildiği, amacının ne olduğu ve size düşen sorumlulukların neler olduğuyla ilgili, uzmanınızı doğru şekilde anladığınızdan emin olun.
- Seans sonunda yapılan görüşmelerde öğretmenlerin dinlenme süresinin olduğunu ihmal etmeyin. Her seansın sonunda her uzman size 10 dakika ayırmakla yükümlü (Yönetmelikler ile 40 dakika seans, 10 dakika aile bilgilendirmesi ve 10 dakika dinlenme süreleri belirlenmiştir.). Ancak bu 10 dakikanın dışına çıktığınızda öğretmenin sonraki seanslarının kalitesini etkileyecek şekilde yorulmasına sebep olacağınızı unutmayın. Bu nedenle bilgilendirmelerinizi 10 dakikadan uzun olmayacak şekilde ayarlayabilirsiniz.
- Seans sonunda önceki hafta olan ödeviniz ile ilgili uzmanınıza bilgi verebilirsiniz. Hatta bu bilgiyi seans öncesinde, çocuğunuz seansa girerken uzmana bir-iki küçük cümleyle geçtiğimiz haftayı özetleyerek verebilirsiniz. Örneğin “Bu hafta ödevlerini başarıyla tamamladı. Ancak dün gece sağlıklı şekilde uymadığı için biraz huzursuz hissediyor.” gibi seansı yönlendirecek ve uzmana fikir verecek minik cümleler verebilirsiniz. Bu cümleleri verirken uzmanınızın ve çocuğunuzun motivasyonunu düşürücü cümleler olmamasına dikkat etmenizde fayda var.
- Çocuğunuzla ilgili konuşurken; konuşmaya çocuğunuzu dahil ederek ya da çocuğunuzun yanında konuşmayarak çocuğunuza ve kendinize, çocuğunuzun bir birey olduğu algısını verebilirsiniz. Varlığının önemli olduğunu bir çocuk, böyle minik adımlarla fark edecektir.
Çocuğumun rutin olarak takibini yapan uzmanlarla, bu
kontroller sonrasında iletişim kurarken nelere dikkat etmeliyim?
- Bu uzman ile hangi tarihlerde görüşeceğinizi önceki seansın sonunda mutlaka belirleyin. O tarih gelene kadar sık sık notlar alın ve uzmanın talep ettiği bilgileri toplamaya çalışın.
- Görüşmenizde topladığınız bu bilgilerin yazılı olduğu defterle, uzmanınızla bilgi alışverişinde bulunabilirsiniz. Bu notlar uzmanınızın da sizin de işinizi çok kolaylaştıracaktır.
- Uzmanla yaptığınız görüşmenin amacını aklınızda tutun. Uzmanın hayatınızda olduğu süre uzadıkça samimiyetinin artması sebebiyle seans dışı konularla ilgili konuşulduğunu fark ettiğinizde, orada hangi amaçla bulunduğunuzu hatırlamak daha iyi olacaktır.
- Rutin olarak takip yapan uzmanların genel çerçeveden bakmaları daha kolaydır. Yine de “İyileşecek mi?” gibi özel gereksinimli bir hastalık olarak algıladığınız fikrini veren ve çok genel olan soruları sormak yerine; “Bilişsel becerilerdeki öğrenme hızının arttığını gözlemliyorum. Bu konuda sizin fikriniz nedir?” gibi daha genel sorularla uzmanından fikir alabilirsiniz.
- Rutin takiplerinden sonra mutlaka bir dönüt talep etmelisiniz.
- Çocuğunuzla ilgili konuşurken; konuşmaya çocuğunuzu dahil ederek ya da çocuğunuzun yanında konuşmayarak çocuğunuza ve kendinize, çocuğunuzun bir birey olduğu algısını verebilirsiniz. Varlığının önemli olduğunu bir çocuk, böyle minik adımlarla fark edecektir.
Bir WhatsApp grubumuz var. Çocuğumun özel eğitim sürecindeki
bütün uzmanlar bu grupta. Bu gruptaki uzmanlarla iletişim kurarken nelere
dikkat etmeliyim?
- WhatsApp grupları özel hayatın ihlali konusunda çok dikkat edilmesi gereken gruplardır. Ebeveynlerin ve uzmanların mesai saatlerinin dışında bu grupları kullanması, özel hayatın ihlaline sebep olmaktadır. Bu nedenle mesai saatleri dışında grupları kullanmamanız yerinde olacaktır.
- Gruba yazarken yapıcı, ilgili ve olumlu cümlelerle iletişim kurulması, kalabalık gruplar için daha sağlıklıdır. Örneğin “Bugün derste fazla ağladı, neden?” diye sormak yerine “Derse gelmeden önce istediği çikolatayı alamadığı için derste de ağladığını gözlemledim. Belki ben ağlamasının sebebini yanlış yorumlamış olabilirim. Derste uzun süre ağlamasıyla ilgili sizin gözlemleriniz neler?” daha yapıcı bir soru olacaktır.
- Belki de yazının en başında söylemem gereken noktayı şimdi ekliyorum: Lütfen uzmanlara sen diye hitap etmeyin. Hayatınızdaki profesyonellere sen diye hitap etmeniz, dilimizde sen ve siz ayrımı çok keskin olduğu için, ilerleyen dönemde profesyonelliğin korunması açısından olumsuz durumlara sebep olabilir. Bu nedenle çocuğunuzun hayatındaki profesyonellere “siz” diye hitap etmeye kendinizi alıştırın ve uzmanların da size “siz” diye hitap etmesini talep edin. “Siz” kelimesi araya bir mesafe koyacağından, bu mesafe sürecin profesyonel kalmasını sağlayacaktır.
- Gruplara çocuğunuzla ilgili fikir vermek için video atarken bu videoların bir-iki dakikayı geçmeyecek şekilde olmasına dikkat edin.
- Gruplarda cevapların gelmemesi durumunda uzmanlara makul zamanlar vermeye dikkat edin. Günlerce cevap gelmeyen mesajlarda tabii ki cevap talep edebiliriz ancak bir-iki saat gecikmeyle cevap verilen mesajlar makul görülebilir.
- Biz uzmanların da gece 11 de atılan mesajlara dönmemesi gerektiğini düşünüyorum. Profesyonelliğin, özel hayatın mahremiyetinin ve dinlenmeye saygının bu şekilde korunacağını düşünüyorum.
Sizlerin de sormak, eklemek istedikleri varsa iletişim
bilgilerim sayfanın en yukarısında mevcut. İletişim bilgilerinden yararlanmak
istemezseniz yorumlara da yanıt vermeye çabalıyorum.
Umarım sizler için işlevsel ve anlamlı bir yazı olmuştur
haftaya görüşmek üzere.
