Okul Öncesi Dönemde Kaynaştırma: Önleyici Sınıf Yönetimi

Merhabalar. 31 Mart-2 Nisan 2017 tarihleri arasında Konya’da düzenlenen Gelişim Yetersizliği Sempozyumu süresince edindiğim bilgileri paylaşmaya devam ediyorum. İkinci yazımla karşınızdayım.

Bu konuda daha önce Otizm, Uygulamalı Davranış Analizi, Özel Eğitime Giriş derslerini aldığım değerli hocam Prof. Dr. Bülbin Sucuoğlu bir anlatımda bulundu. Bülbin Hocam son on yılda kaynaştırmaya nasıl yöneldiğini ve önleyici sınıf yönetiminin okul öncesi dönem başta olmak üzere kaynaştırmanın her basamağında ne kadar önemli olduğunu anlattı bize bütün bir sunum boyunca. Kendimce özetleyerek önleyici sınıf yönetimi ile ilgili, zihinlerinizde fikir oluşturmaya çalışacağım.

Nitelikli sınıf; nitelikli sınıf yönetimi ve nitelikli öğretmen ile olmaktadır. Nitelikli sınıfta hem kaynaştırma öğrencisinin hem de normal gelişim gösteren öğrencilerin problem davranışlarının sadece öğrencilerden kaynaklandığı fikri yoktur. Burada öğretmen sınıftaki her uyaranın buna sebep olduğunu bilerek başta kendi tutum ve davranışlarını olmak üzere, sınıfını ve sınıf düzenini önleyici şekilde planlamak durumundadır.

Sınıf yönetiminde her öğretmen bilimsel dayanaklı stratejiler uygulamak zorundadır. Keyfilikten uzak, bilimsel temelli ve etik uygulamalar her açıdan tercih edilmektedir. Böyle bir öğretmen hem fark yaratır hem de çevresi tarafından onaylanır.

Sınıf yönetiminde dört aşamalı bir müdahale söz konusudur:

•  İlk aşamada bütün çocuklarla ve aileleri ile olumlu ilişkiler kurulmalıdır.
• İkinci aşamada önleyici sınıf yönetimi uygulanmalıdır. Örneğin fiziksel ortamı düzenleme, uygun öğretim yöntemlerini kullanma, her çocuğun gelişim dönemine uygun materyal ve teknik kullanma vs.
• Üçüncü aşamada ise bütün sınıfa sosyal beceriler ve etkileşim becerileri öğretilir. Burada önleyici sınıf yönetiminin en önemli avantajı karşımıza çıkar: Bütün bireyleri kapsamaktadır. Böylece etiketlemeden uzaklaşılır ve zaman tasarrufu sağlanır. Her sınıf üyesine hitap edeceğinden verimliliği oldukça fazla olacaktır.
• Son aşamada ise ilk üç basamakta ilerleme kaydedemeyen öğrencilere bireysel, yoğun müdahale uygulanır. İlk üç basamakta kaynaştırmanın rolü oldukça büyüktür.

Sanıldığının aksine kaynaştırma sınıfında, kaynaştırma öğrencisinin sergilediği problem davranışlar diğer öğrencilerin sergilediği problem davranışlardan nitelik ve nicelik olarak büyük farklılıklar göstermemektedir. Cümle biraz uzun olmuş olabilir. Kısaltalım: “Kaynaştırma öğrencilerinin problem davranışları sınıftaki diğer öğrencilerin problem davranışlarından fazla değildir.” Kaynaştırmada önleyici sınıf yönetimi uygulamaları incelendiğinde, problem davranışların bütün sınıfta azaldığı gözlemlenmiştir. Yani hem kaynaştırma öğrencilerinde hem de normal gelişim gösteren öğrencilerde problem davranışlar azalmıştır.

Günümüz öğretmenlerinin (Buna ben de dahil.) sosyal becerilere yeterince önem vermediği araştırmalar tarafından ortaya konulan bir gerçek. Bu becerileri yeterince önemseyen bir öğretmen zaten sınıfında önleyici sınıf yönetimini kullanacaktır. Yani problemin oluşmasını beklemeden, oluşmadan önce önünü “kesecektir”.

Etkili bir okul öncesi kaynaştırma süreci yaşayan bir birey, ilkokul döneminde daha kaliteli bir kaynaştırma yaşayacaktır. Bu nedenle okul öncesi dönemdeki kaynaştırmanın niteliği ve niceliği oldukça önemlidir. Okul öncesi programlarının daha esnek olması, okul öncesi dönem öğrencilerinin etiketlemeden uzak ve yüksek kabul duygusu olması ve özel gereksinimli bireyler için kritik bir dönem olması açısından okul öncesi dönemde kaynaştırma oldukça önemlidir. Velilerimizin bu bilgiyi hiç ihmal etmemeleri gerekmekte. Kaynaştırma bir haktır ve çeşitli kurumların ve bireylerin keyfiliğinden oldukça uzaktır. Bunu lütfen ihmal etmeyin.

Peki erken çocuklukta (yani okul öncesi dönemde) kaynaştırmanın olumlu sonuçları nelerdir?

• Toplumsal uyumun daha erkenden ve daha kolay öğrenilmesini sağlar.
• Aktif katılım uygulanırsa her birey kaliteli ve kalıcı öğrenir. (Aktif katılım nedir? Hepimizin yaşadığı gibi; kaynaştırma öğrencisinin sınıfta varlığı ve yokluğu anlaşılmayan bir konumda olması yerine “kaynaştırma öğrencisi” etiketi olmadan sınıfın bir birey olmasıdır. “Sınıfın bir üyesi” önemli burada.)
• Her çocuğa eşit ve özelliklerine göre bireyselleştirilmiş bir eğitim verildiğinde olumlu sınıf yöntemi söz konusu olmakta ve kaynaştırmanın olumlu çıktıları artmaktadır.
• Öğretmenler problem davranışların kaynaştırma öğrencisinden değil de kendi sınıf yönetimi becerilerinden kaynaklandığını fark ettiklerinde hem normal gelişim gösteren öğrenciler hem de kaynaştırma öğrencileri her açıdan olumlu etkilenmektedirler.

Sonuç olarak karşımıza şu bilgiler çıkıyor (Burada yine kendi yorumumu katıyorum.):

• Önleyici sınıf yönetimi, eğitim sisteminin her aşamasında hem öğretmeni rahatlatan hem de verilen eğitimin kalitesini arttıran bir unsurdur. Sorunun oluşmasını beklemeden gereken önlemleri alarak en az “sorunlu” sürecin yaşanmasını sağlar.
• Okul öncesi dönemde kaynaştırma önemlidir. Bu aşamadaki okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırmayla ilgili bilgilerinin arttırılması gerekmektedir.
• Kaynaştırmada en önemli unsur kaynaştırma sınıfındaki öğretmendir. Bu öğretmenin tutumları ne kadar olumlu ise kaynaştırma o kadar kaliteli olmaktadır. Bu bilgiden yola çıkarak kaynaştırmaya giden çocuğunuzun sınıf öğretmeninin gereken bilgileri aldığından emin olmanız gerekmektedir. Öğretmenler ne kadar bilgililerse, kaynaştırmaya karşı tutumları da bir o kadar olumlu olmaktadır.
• Hizmetiçi eğitimler, iş başında geri bildirimler önleyici sınıf yönetimini ve olumlu kaynaştırmayı destekleyici nitelikte olmalıdır.

Umarım sizler için anlamlı ve kullanışlı bir yazı olmuştur. Soru, öneri ve görüşlerinizi her zaman bekliyorum. Şimdiden kolaylıklar. Sevgiler.