Merhabalar. Geçtiğimiz hafta yazdığım, yetişkin özel gereksinimli bireyler ve ailelerine önerilerde bulunduğum yazımın devamı niteliğinde bir yazı daha yazıyorum.
Öncelikle isterseniz finans okuryazarlığı nedir, kapsamı nedir, neden çalışılmalıdır gibi sorulara yanıt verip yazının sonunda oluşturduğum kaba değerlendirme formuna bakalım.
Finans okuryazarlığı nedir?
Öncelikle Vikipedi'den aldığım tanımı sizinle paylaşmak isterim: "Finansal okuryazarlık, dünyada paranın nasıl kullanıldığını anlayabilme yeteneği ya da kişinin finansı anlayabilme becerisi olarak tanımlanabilir."
Bu tanımı biraz daha geliştirmek, eğitsel bakış açımıza fikirler verecek şekle evirmek için birkaç tanım daha araştırdım var karşıma Finansal Okuyazarlık ve Erişim Derneği diye bir dernek çıktı. Böylesi bir derneğin olması, toplumumuz için çok değerli. Bu derneğin tanımında ise: "Finansal okuryazarlık gelirinizle/bütçenizle ilgili bilgi sahibi olmak ve onu etkin bir şekilde yönetebilmeyi ifade eder. Finansal okuryazarlık, kişinin gelirini akıllıca finansa edebilmesinin yanısıra, doğru yatırım ve tasarruflara yönebilmesini sağlar." Bu tanım bizim için biraz daha bilgi verici olmuş olabilir.
İstanbul İşletme Enstitüsü ise şu şekilde tanımlamış: "Bireylerin finans alanında farklı durumlara göre doğru planlamaları yaparak ekonomik süreci yönetecek donanıma sahip olmasıdır".
Bu tanımlar ışığında en genel tanımı şu şekilde yapabiliriz: Bireylerin para kullanımını bilme, parayı hayatlarında doğru şekilde yönetebilme, kullanabilme, geleceği yordama, şimdiyi yorumlama becerilerinin tamamıdır.
Finans okuryazarlığının kapsamı nedir?
Bu sorunun cevabı aslında tanımın içinde vardı. Ancak biz madde madde özetleyelim:
- Parayı tanıma, kullanma, yönetme, organize etme ve biriktirme
- Parasal işlemlerin yapıldığı mekanları, kurum ve kuruluşları ayırt etme, ulaşma, kullanma
- Finansal açıdan kendini ve ailesini koruma, geleceği yordama ve şimdiyi yorumlama
- Gelirini uygun şekilde kullanabilme, yönetebilme
- Yıllık/aylık/haftalık/günlük bütçe hazırlama ve uygulama
- Tasarruf ve tüketim alışkanlığı bilinci
Finans okuryazarlığı çalışmak neden önemlidir?
Finans konusunda temel kavramları öğrenerek gündelik yaşamda paranın doğru yönetilmesini sağlamak değerlidir.
Finansal okuryazarlık becerisine sahip olan bireyler, finans kavramları ile ilgili geniş kapsamlı bilgilere sahip olurlar. Yukarıdaki bilgiye ek olarak bu kavramlar çerçevesinde iletişim sağlama yetisini kazanırlar. Bu yeti istismar edilmeye de engel olacaktır.
Bu becerileri, gelir ve bütçenin etkin bir şekilde yönetilebilmesine yardımcı olur.
Tasarruf, yatırım ve birikim yapma konusunda doğru, sağlıklı ve güvenli adımlar atılmasını sağlar. Bu bilgiler arttıkça tutumluluk, bütçe ayrılacak şeyin gerçekten gerekliliği gibi konularda daha sağlıklı ve doğru kararlar verilmesini sağlar.
Ekonomik davranışlarla ilgili olumlu tutumlar edinilmesini sağlar. Örneğin geleceği düşünerek para biriktiren bir arkadaşına "cimri" demek yerine sağduyu davranışı için tebrik edebilir finansal okuryazarlar.
Eksik bilgilerle yanlış ekonomik adımlar atılmasını önler.
Bağımsız yaşam sürecinde özel gereksinimli bireylerin daha güvenli ve sağlıklı bir süreç yaşamalarını sağlar.
Finans okuryazarlığı çalışmaları için önkoşul beceriler nelerdir?
Önkoşul becerinin ne anlama geldiğini daha önceki yazılarımda bahsetmiştim. Finans okuryazarlığı becerilerini çalışmadan önce bireyde olması gereken çeşitli becerilerin varlığından da söz edebiliriz ancak birkaç beceri dışında diğer tüm beceriler süreç içerisinde de kazandırılabilir. Örneğin sokakta bağımsız yürüme mutlaka gerekliyken adres bulma süreç içerisinde de çalışılabilir. Ben zaruri olanları listelemek isterim.
- Temel kavramları günlük yaşamda kullanma.
- Kendini herhangi bir şekilde (işaretle, bir iki kelimelik cümleler ile, yazarak ya da alternatif iletişim yöntemleri ile) sağlıklı şekilde ifade edebilme.
- Seçenek sunulduğunda seçim yapabilme.
- Güvenlik becerilerinin temel boyutlarını uygulayabilme (Örneğin yabancı kişileri ayırt etme, kötü dokunuş ayırt etme gibi.)
- Sokakta güvenli şekilde yürüme.
Finans okuryazarlığı becerileri kaba değerlendirme formu
Öncelikle şu ihmal edilmemelidir ki benim sunacağım form, tipik gelişim gösteren bireylerin aksine özel gereksinimi olan bireyleri desteklemek, onların hayat kalitelerini arttırmak amacıyla çalışılması önerilen becerilerden oluşmaktadır. Eğer siz, ortalama gelişim gösteren bireylerle çalışan bir okul öncesi öğretmeniyseniz ya da bir lisede tipik gelişim gösteren bireylerle çalışan bir resim öğretmeniyseniz Finansal Okuyazarlık ve Erişim Derneği, bu gibi eğitimlerin nereden alınacağı hakkında bilgi veriyor ve İstanbul İşletme Enstitüsü bu konuda bilgi, eğitim veriyor. Günümüzde birçok kreşte de bu alanda hizmet verildiğini biliyorum.
Ben şimdi, özel gereksinimli bireyler için bir kaba değerlendirme formu paylaşacağım ancak bu form geçerlik, güvenirlik çalışmaları yapılmış bilimsel dayanaklı bir form değil. Ben iki haftadır yaptığım taramalar ile bu formu hazırladım ve her zaman değiştirilerek kullanılabilmesi için burada sizlerle paylaşıyorum. Bir öğretmenseniz çocuklarınızda bu becerilerin olup olmadığını inceleyip ardından olmayan becerileri öncelik sırasına göre destekleyebilirsiniz. Bir ebeveynseniz öğretmeninize danışarak çocuğunuzun bu alanda desteklenmesini sağlayabilirsiniz.
Buyurun kaba değerlendirme formuna:
|
Beceri Alanı
|
Beceri
|
BD
|
Tarih:
|
Tarih:
|
Tarih:
|
Tarih:
|
|
Temel
Kavramlar
|
Bütün
paraları (kağıt/demir) ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
Bütçe
kavramını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Birikim
kavramını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Tasarruf
kavramını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Fatura
kavramını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Gelir
kavramını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Gider
kavramını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bağış
kavramını ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
İmzanın ne
olduğunu açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
İmzasını belirler.
|
|
|
|
|
|
|
|
İmzasını
kullanır.
|
|
|
|
|
|
|
|
Para
yöntemini becerileri
|
Paranın ne
amaçla kullanılacağına örnekler verir.
|
|
|
|
|
|
|
Parayı uygun
şekilde kullanır.
|
|
|
|
|
|
|
|
Para üstü
kavramını ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bahşiş
kavramını ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bahşiş
konusunda güvenliğini sağlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Neden para
biriktirmesi gerektiğini açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Nasıl para
biriktirileceğini söyler.
|
|
|
|
|
|
|
|
Para
biriktirir.
|
|
|
|
|
|
|
|
Nasıl
tasarruflu olunacağını açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Tasarrufun
gerekliliğini açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Tasarruflu
davranır.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bütçe
beceriler
|
Gelirlerini
ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
Giderlerini
ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Giderin
gelirden az olması gerektiğini açıklar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Gelir ve
gider listesi yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
İhtiyaçlarını
sağlıklı şekilde belirler.
|
|
|
|
|
|
|
|
Alışveriş
listesi hazırlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Günlük bütçe
hazırlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Haftalık
bütçe hazırlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Aylık bütçe
hazırlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Yıllık bütçe
hazırlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Hazırladığı
bütçelere uygun para yönetimi uygular.
|
|
|
|
|
|
|
|
Banka
Becerileri
|
Para
yönetiminde yardımcı olacak kuruluşları ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
Banka/bankamatikte
kullanacağı kartları ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bankamatikten
para çeker/yatırır.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bankamatikte
uygun işlemleri yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bankada
uygun davranışlar gösterir.
|
|
|
|
|
|
|
|
Banka
bankosunda işlem yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bankada
ekonomik güvenliğini sağlayacak şekilde işlem yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Ekonomik
güvenlik kurallarına uyar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Sosyal
Becerileri
|
Alışveriş
yapılan yerleri ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
Hangi
ihtiyacını nereden alabileceğini eşler.
|
|
|
|
|
|
|
|
Alışveriş
yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
İhtiyacını
uygun yerden temin eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Alışveriş
sırasında nezaket kurallarına uyar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Alışveriş
sırasında finansal güvenliğini sağlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Günlük
Yaşam Becerileri
|
Fatura okur.
|
|
|
|
|
|
|
Fatura ödeme
noktalarını ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Faturayı
öder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Fiş okur.
|
|
|
|
|
|
|
|
Fişte hata
olduğunda müdahale eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bağış
yapacağı kurumu araştırır.
|
|
|
|
|
|
|
|
Bağış yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Fatura/fiş/bağış
ödemesi yaparken finansal güvenliğini sağlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Online
Beceriler
|
İnternet
bankacılığının ne olduğunu ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
İnternet
bankacılığında uygun basamakları uygular. (Fatura ödeme, bağış yapma gibi.)
|
|
|
|
|
|
|
|
İnternet
bankacılığında güvenliğini sağlar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Telefon ile
yemek/su/diğer siparişleri verir.
|
|
|
|
|
|
|
|
İnternette
nereden ne alınabileceğini ayırt eder.
|
|
|
|
|
|
|
|
İnternetten
alışveriş yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Online ödeme
yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
Kapıda ödeme
yapar.
|
|
|
|
|
|
|
|
İnternet
alışverişleri sırasında güvenliğini sağlar.
|
|
|
|
|
|
Umarım fikir veren bir yazı olmuştur. Kaba değerlendirme formuna ekleme/çıkarma/değişiklik yapmak isterseniz bana da yazarsanız sevinirim. Çünkü okullar açılınca çocuklarımla bu becerileri de çalışmaya başlayacağım. BEP'leri giderek uzayan bir liste olsa da bütün bu emeklere değeceğine eminim.
Haftaya görüşmek üzere.
Yazımda kullandığım kaynaklarım:
- https://g.co/kgs/SqQQmr
- Beakley, B. A., & Yoder, S. L. (1998). Middle schoolers learn community skills. Teaching Exceptional Children, 30(3).
- https://www.fo-der.org/finansal-okuryazarlik-nedir/
- https://www.iienstitu.com/blog/finansal-okuryazarlik-nedir
- https://pdfs.semanticscholar.org/ecc6/80e23ee6c13b82427a7d8160bad8d105345b.pdf
- Akmanoğlu, N., & Tekin-İftar, E. (2011). Teaching children with autism how to respond to the lures of strangers. Autism: International Journal of Research and Practice, 15(2).
- http://mufad.org.tr/journal-/attachments/article/820/7.pdf
