Hanen tekniği nedir?

Merhabalar, üzerine çok konuştuğumuz ve çalışmalarımızda sıklıkla yer verdiğimiz bir teknik olmasa da geçtiğimiz günlerde bir soru gelince üzerine biraz okuma yapmak istediğim Hanen Tekniği, özellikle otizmli bireyler için dil ve konuşma becerilerinin geliştirilmesi için çalışılan bir tekniktir. İsterseniz tekniğin ayrıntılarına bakalım.

Yaptığım taramalarda Hanen Tekniği için oldukça az doküman bulabildim. Bulduğum kaynakları sizlerle yazının sonunda paylaşacağım, bir göz atarsanız sevinirim.

Hanen tekniği 1975 yılında aileler için Amerika'daki Hanen Merkezi tarafından geliştirildi. Geliştirilirken ana kaygı, otizmli bireylerin ailelerini erken dönemde çocuklarının gelişimine destek olmaya dahil etmekti. Hanen Tekniği'ni aile merkezli bir teknik olarak nitelendirmek bu nedenle yanlış olmayacaktır.

Bu teknik üç ana prensip üzerinde şekil almakta: Ebeveynlerin kilit rolü, "her gün"ün önemi, erkenden başlamak. Fark ettiyseniz otizmli çocukların eğitimi için bizim de üzerinde durduğumuz faktörlerden yalnızca üçü burada sıralanmış. Ebeveynin merkezinde olması ve ebeveynin uygulaması dolayısıyla her gün uygulama yapılmasına olanak sunuyor. Erken eğitim ise artık tartışma götürmez bir durum, ne kadar erken eğitim o kadar iyi süreç.

Kabaca Hanen Tekniği hakkında şu bilgileri verebilirim:

• Aileye doğru iletişimi öğreterek, bireyin her an dil ve konuşma eğitimi almasını sağlar.
• Aileye verilen eğitim ile ev ortamının da yapılandırılması sağlanmış olur.
• Bu teknikte uzmanlar ailelere, tekniği uygulamaya yönelik stratejiler önerir, öğretir.
• Bu program; çalışma atölyeleri ve DVD'ler yoluyla aileye öğretilir ve öğretilen bu becerilerin sergilenmesi konusunda süpervizyon sağlanır. Ev programları ile desteklenir.
• Bireyin tüm dil çıktıları değerlendirilerek her an bir öğretim ortamı olur ve bu ortam aile tarafından oluşturulur. Bu da bireyin "her gün" eğitim almasını sağlar. Yoğun olarak kullanılan stratejiler ise, doğru kullanıldığında kısa sürede sonuç vermeye başlar.
• Ayrıca uzmanların ailelere eğitim vermesi sebebiyle ekonomik bir tekniktir. Bir aile bütün çocuklarına ya da tanıdıklarına bu stratejileri önererek daha çok insana öğretilmesini sağlayabilir. Uzman, daha çok bireye ulaşmış olur.
• Bu tekniğin uygulayıcısı olmak için çeşitli kurslar alınması gerekmektedir. Uygulayan kişilerin uzman olduklarından emin olmadan ve aldıkları eğitimi sorgulamadan lütfen çocuklarınızı herkese emanet etmeyin.
• Çok ders değil az ama kaliteli dersin önemini unutmayın. O da var, bu da var denilerek içi boşaltılmış dil ve konuşma merkezlerinde vakit kaybetmeyin. Sahiden uzmanlığından emin olduğunuz kişilerle çalışın.

Benim aklıma, burada şöyle bir soru işareti geliyor. Ne zaman bir dil ve konuşma terapisti ile görüşme yapsam "Otizmli çocuklarla seans yapmam! Zihinsel engelli çocukla seans yapmam!" cümleleri duyuyorum. Çocukları seçip etiketlemek yerine otizmli çocuklar için olan bu tür tekniklerinin eğitimini alsalar ve çocuklarımıza uygulasalar daha güzel olmaz mı? Her dil ve konuşma terapisti bunu yapıyor demiyorum ancak okulumuz için yaptığım her görüşmede bunu yaşıyorum ve artık pes ettim. Buradan naçizane önerim, özel eğitim merkezlerinde çalışmayı düşünen dil ve konuşma terapisti arkadaşlarım otizmli ya da özel gereksinimli çocuklarla da kullanılabilen teknikler öğrenerek donanımlı hale gelmeleri. Güzel olmaz mı?

Şu video yine sizlere teknik hakkında fikir verebilir: https://www.youtube.com/watch?v=Yo8UwhCOHM4

Bu tekniği nerelerden daha ayrıntılı okuyabilirsiniz?
Sümeyra Öztürk'ün şu yazısı birçok sitede ve kendi sitesinde mevcut: http://konusmaterapi.com/otizmde-konusma-terapisinde-hanen-teknigi.html
https://otsimo.com/tr/konusma-terapisi-otizmde-konusamama/

Umarım sizler için yararlı ve farkındalık yaratan bir yazı olmuştur. Haftaya görüşmek üzere.

Kaynaştırma Yazı Dizisi - 3

Merhabalar, kaynaştırma yazı dizime kaldığım yerden devam ediyorum. Daha birçok yazı sırada bekliyor, yavaş yavaş sizden gelen sorulara cevap verebileceğime inanıyorum.

Bu hafta kaynaştırmanın yararları üzerinde durmak istedim. Kaynaştırma neden gerekli, bunu uzun uzun konuştuk. Peki ya yararları neler? Her bir unsur için ayrı ayrı yararlarına göz atmakta fayda var. Hadi başlayalım.

...

• Kaynaştırma öğrencisi için yararları
• Kaynaştırma öğrencisinin içine bulunduğu topluma uyumunu hızlandırır.
• Normal gelişimi model almasını sağlar.
• Parçası olduğu toplumun normlarını erken yaşta öğrenir.
• Kaynaştırma sınıfındaki diğer öğrencilere yararları
• Bireysel farklılıklar saygı duyan bireyler olmalarını sağlar.
• Temel ahlaki değerleri erken yaştan edinirler.
• Toplumun her kesimindeki bireylerle iletişim kurma şansı elde ettikleri için iletişim becerileri gelişir.
• Empati duyguları gelişir.
• Daha gerçekçi hedefler belirleyerek zaman ve maddi kaynakları ekonomik kullanmak adına adımlar atabilirler.
• Kaynaştırma sınıf öğretmenine yararları
• Öğretmenlik becerilerini farklı performans sergileyen bireylere sergileyerek becerilerini arttırır.
• Farklı ihtiyaçları olan bireylere aynı anda eğitim hizmeti verdiği için manevi tatmini artar.
• Deneyim arttıkça oluşan mesleki hantallık kaynaştırma ile oluşmaz.
• Bireysel farkındalık, farklılıklara saygı gibi ileri düzey düşünsel beceriler gelişir.
• Kaynaştırma öğrencisinin ailesine yararları
• Normal gelişim gösteren birey ve aileleri ile kurdukları etkileşim sonucu daha gerçekçi hedefler belirlerler.
• Bu etkileşim ile normal gelişim hakkında bilgi sahibi olurlar.
• Kaynaştırma sınıfındaki diğer bireylerin aileleri ile kurdukları sosyal bağlar, toplumun bir parçası oldukları hissini arttırır.
• Kaynaştırma sınıfındaki diğer öğrencilerin aileleri için yararları
• Bireysel farklılıklar saygı duyan bireyler yetiştirmelerini ve olmalarını sağlayan bir sistemi yaşarlar.
• Çocukları hakkında daha gerçekçi hedefler belirlemek için farkındalıkları artar.
• Empati duyguları gelişir.
• Bireysel farkındalık, farklılıklara saygı gibi ileri düzey düşünsel beceriler gelişir.
• Kaynaştırma okul idaresi için yararları
• Toplumdaki her bireyi kucaklayan bir okulun yönetiminde bulundukları için kabul ve onay duyguları ile karşılaşmaları ihtimali artar.
• Farklı ihtiyacı olan bireyler ve aileleri ile çalışıyor olmak idarecilere empati duygularını geliştirmek için fırsatlar verebilir.
• Öğretmenlerin de başına gelen, deneyimle birlikte hantallaşma durumu idarecilerin de başına gelmektedir. Bu hantallaşma kaynaştırma süreci ile ortadan kalkar.
• Kaynaştırma okulunda çalışan diğer personel için yararları
• Empati, yardım etme, yardım alma gibi temel ahlaki becerileri gelişir.
• Toplumun gerçekleri ile yüzleşmeleri ve bu gerçekliği öğrenmeleri fırsatı sunulur.
• Kaynaştırma öğrencisinin ailesi ile kurdukları etkileşim ile yeni sosyal çevreler edinirler.
• Kaynaştırma öğrencisinin destek eğitim aldığı öğretmenine yararları
• Kaynaştırma sürecine girebilecek kadar öğrencisinin ilerlemesini sağladığı için mesleki tatmini yükselir.
• Kaynaştırma hakkındaki deneyimi artar.
• Kaynaştırma öğrencisinin destek eğitim aldığı merkezin yönetimi için yararları
• Farklı ihtiyacı olan bireyler ve aileleri ile çalışıyor olmak idarecilere empati duygularını geliştirmek için fırsatlar verebilir.
• Öğretmenlerin de başına gelen, deneyimle birlikte hantallaşma durumu idarecilerin de başına gelmektedir. Bu hantallaşma kaynaştırma süreci ile ortadan kalkar.
• Kaynaştırma öğrencisinin destek eğitim aldığı merkezde çalışan diğer personel için yararları
• Empati, yardım etme, yardım alma gibi temel ahlaki becerileri gelişir.
• Toplumun gerçekleri ile yüzleşmeleri ve bu gerçekliği öğrenmeleri fırsatı sunulur.
• Kaynaştırma öğrencisinin ailesi ile kurdukları etkileşim ile yeni sosyal çevreler edinirler.
• Çevredeki bireyler için yararları
• Kaynaştırma ile bireyler topluma daha çabuk hazır hale gelir. Toplumda çeşitli sebeplerle düzeni bozan bireyler yerine toplumun kalkınmasına destek olan bireylerin olması toplumun refah düzeyini arttırır.
• Kaynaştırma hakkında bilgi alan bireylerin farkındalıklar artar ve farklılıklara saygı duyan bireyler olma ihtimalleri oluşur.
• Her bir bireyin eğitim alma hakkının rahatlıkla gerçekleştirildiği bir toplumda yaşıyor olmak pozitif bir durum olarak karşılarına çıkar.

Her pencereden bakmaya çalıştım ancak hepimiz için öncelikli yararı: Empati.

Umarım sizler için fikir veren bir yazı olmuştur. Haftaya görüşmek üzere.

Özel Gereksinimli Bireyler ve Tacizden Korunma Farkındalığı

Merhabalar. Malumunuz son dönemde çok çok fazla, çocuklara yönelik cinsel taciz haberi duyuyor ve bir ülke olarak bunun kaygısı ve üzüntüsü ile yaşıyoruz. Yapılan çalışmalar, özel gereksinimli bireylerin ailelerinin en fazla kaygılandığı konular arasında bu konunun olduğunu göstermekte. Son dönemde bu konuda oldukça fazla soru aldığım için bu hafta bu konuya değinmek istedim.
Tacizden özel gereksinimli çocuklarımızı nasıl koruyacağız, çocuklarımıza bu farkındalığı nasıl vereceğiz onu konuşalım bu hafta. Yine madde madde gitmekte fayda var:

• Çocuğunuza doğduğu andan itibaren mahremiyet eğitimi verin. Mahremiyet, maalesef toplumumuzda yanlış anlaşılan ve "Ben annesiyim ne olacak?/ Ben babasıyım benden de mi gizlenecek?" gibi cümlelerle karşılaşılan bir durumdur. Evet, anne ve babası da olsanız çocuklarınız ayrı bir birey, önce bunu cebimize koyalım. Ayrıca mahremiyet algısı, ilerleyen dönemde neyi korumaları gerektiği hakkında en önemli alt yapıyı oluşturacak olan şeydir. Bu konuda psikolog ya da rehber öğretmeninizden yardım alabilirsiniz.
• Çocuğunuz yürümeye başladıktan sonra oturarak ya da uzanarak özbakım ihtiyaçlarını gidermeyin. Bu konuda geçtiğimiz yıllarda yazdığım bir yazım var, okumak isterseniz buradan okuyabilirsiniz. Belirli becerileri edindikten sonra belirli uyaranlar, çocuklarımız için farklı anlamlar ifade etmektedir. Çocuklarımız çeşitli uyaranlara alışık hale geldiklerinde bu uyaranların bağlamlarını ayırt edemeyebilirler ve uygun davranışlar gösteremeyebilirler. Bu durum bu nedenle çok önemli. Örneğin üç yaşındaki otizmli bir birey, henüz tuvalet eğitimi yoksa ve bez değiştirme sırasında sırt üstü yatıp bacaklarının kaldırılmasına alışkınsa aynı hareket taciz edilirken yapıldığında yadırgamayacak ve sessiz kalabilecektir. Bunun yerine çocuğumuz yürüyebiliyorsa (evet zor olabilir ama çocuğumuz için bunu yapmamız gerekli) ayakta bez değiştirmek daha doğru olacaktır.
• Çocuğunuza, kendi özbakım becerilerini öğrenmesi ve kendisinin uygulaması için fırsat verin. On dört yaşına gelmiş ve hâlâ kendi pedini kendi değiştiremeyen bir genç kız bu konuda her an yardıma ihtiyaç duyacaktır. Bu yardımı veren insanların her daim iyi niyetli olmasını öngörmek büyük bir ihmaldir. Çocuklarımız kendi ihtiyaçlarını kendileri giderebilirlerse korunmaları daha kolay ve net olacaktır. Maalesef çoğu aile farkında olmadan çocuğunu kendine bağımlı hale getirmektedir, aileler bunun farkına varıp kendi kendini durdurmalıdırlar.
• Çocuğunuza doğduğu andan itibaren cinsel eğitim verilmesini sağlayın. Özel eğitim öğretmenleri ve psikologlar bu konuda size destek olabilirler.  Bu destek olma durumunu çocuğunuzun yaşına uygun olarak talep edebilir ve eğitim programınızın içine gömülü olarak çalışılmak üzere bu alana yönelik amaçlar eklenmesini talep edebilirsiniz.
• Çocuğunuzun edilgen kaldığı hareketlerden uzak durun. Yoğun fiziksel yardım, problem davranışlara fiziksel müdahale gibi durumlar çocuklarımızın edilgen olmaya ve sessiz kalmaya yatkın olmasını sağlar. Çocuğumuzu kollarından ya da bacaklarından çekiştirerek onu hareket ettirmeye çalışmak yerine kısmi fiziksel yardım ya da çocuğumuza uygun uyaranlar vermek daha doğru olacaktır. Çocuğumuz böylelikle, kendine fiziksel müdahalede bulunan birinin yanlış bir şey yaptığını daha iyi anlayacaktır ve buna uygun tepki gösterecektir.
• Çocuğunuza iyi ve kötü dokunuşu öğretin. Yukarıda bahsettiğim cinsel eğitimin bir parçası olarak iyi ve kötü dokunuşun ne olduğu arasındaki farkı çocuğunuza onun anlayacağı şekilde anlatın ya da eğitim programınıza eklenmesini sağlayın.
• Çocuğunuzun güvenilir kişiler listesini oluşturun. Bu listede sadece anne ve babanın olması önemli! Teyzeler, dayılar, amcalar, nineler bu liste dışında olmalı. Liste dışındakiler güvenilmez diye değil, sadece anne ve babaya olağanüstü durumlarda müracaat edilmesi gerektiği algısı verilmesi gerektiği için bu adım atılmalıdır. Unutulmamalıdır ki taciz en çok geniş aile içerisinde görülen bir durumdur. Çekirdek ailenin kendi kendini koruması bu nedenle önemlidir.
• Eğer çocuğunuzun dil ve konuşma becerileri uygunsa her günün sonunda yaşananlarla ilgili açık ve samimi konuşulabilecek bir ortam oluşturun. Böylelikle günlük yaşamında ve sizin kontrolünüz dışında bulunduğu sosyal ortamlardaki durumlar hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Yolunda gitmeyen bir durum olduğunda fark etmeniz daha kolay olacaktır. Çocuğunuzun o gün içerisinde yaşadığı olumsuz bir durumu rahatlıkla ifade edebileceği bir ortam hazırlamış olursunuz, bu çok önemi.
• Çocuğunuzun cinsel gelişimini takip edin, ihtiyaçlarına göre cinsel eğitim almasını sağlayın. Örneğin çocuğunuz ergenliğe girdiğinde ve artık meni atımı ihtiyaçları başladığında bu ihtiyaçları gidermesi için cinsel eğitim alması gerekiyor olabilir. Çocuğunuzun gelişimini takip ederek gelişim dönemine uygun beceriler edinmesini sağlarsanız ihtiyaçlarını karşılamak için yanlış yerlere başvurmasına da engel olmuş olursunuz.
• Çocuğunuza bu tür durumlarda ne yapması gerektiği ile ilgili bilgi verilmesini sağlayın. Cinsel eğitimin bir parçası olarak kötü dokunuşun olduğu anlarda kimlere başvurulur ve kimler haberdar edilir, nasıl hareket edilir bilgisi verilmelidir. Güvenilir kişiler listesi burada devreye giriyor!
• Çocuğunuzun her dönem ruh sağlığını kontrol eden ve düzenli gittiğiniz bir oyun terapisti ya da psikolog ile çalışın. Bu alanda çalışan uzmanlar sizin fark edemediğiniz değişiklikleri ve ihtiyaçları fark ederek sizi yönlendirirler ve bu konuda adımlar atmanızı sağlarlar. Bu nedenle çocuğunuzu düzenli takip eden bir psikologun olması oldukça önemlidir.

Umarım sizler için farkındalık oluşturan ve yeni bilgilere kaynaklık eden bir yazı olmuştur. Bu yazımı herhangi bir kaynak referans göstererek değil de hem bir özel eğitim öğretmeni, hem bir psikolojik danışman hem de bir oyun terapisti olarak deneyimlerime dayanarak hazırladım. Bilimsel olarak destekleyen makaleler bulduğumda alıntılayarak eklemeler yapacağım.

Şimdiden kolaylıklar diliyorum, haftaya görüşmek üzere.

Dikkat Becerileri

Herkese merhabalar. Uzun zamandır bolca soru aldığım ve üzerine de sıkça okumalar yaptığım bir konuya değinmek istiyorum bu hafta: Dikkat.

Bu yazıma özellikle kaynaklık eden seminer ise yakın zamanda uygulayıcılık sertifikası için katıldığım ve sunumunu Prof. Dr. Emel Erdoğan hocamızın yaptığı iki günlük seminer. Bu seminerde dikkat ile ilgili birçok önemli konuya değinildi ve üç adet dikkat testinin uygulayıcılığını edindim. Bu testlere başka bir yazımızda değiniriz ancak bu yazımın konusu yalnızca dikkat. Dikkat konusunu enine boyuna incelemekte fayda var.

...

Dikkat TDK'da "Bütün duygu ve düşünce gücünü bir nokta, bir konu üzerinde yoğunlaştırma." olarak tanımlanmaktadır ve tam olarak da aslında budur.

Ancak dikkat süreçlerini incelediğimizde karşımıza birden çok dikkat çeşidi çıkıyor:

1. Odaklanmış dikkat: Dikkatimizi bir uyarıcıya odaklayabilme becerimizdir. Ben her görüşmemde ailelerime şu örneği veririm. Şu an sizinle konuşuyorum ve siz dışarıdan geçen arabalara değil benim sesime odaklanıyorsunuz. Odaklanmış dikkat budur.
2. Sürdürülen dikkat: Odaklanan dikkatin belirli bir süre odağın üzerinde kalabilme becerisidir. Yine aynı örnekten gidecek olursak; ailemin beni konuşmam bitene kadar dinleyebilmesi sürdürülen dikkattir.
3. Seçici dikkat: Başka uyarıcılara rağmen, sadece belirli bir  uyarıcı ile ilgilenebilmek ise seçici dikkattir. Aslında ailelerin tamamen beni dinleyebiliyor olması ve ne araba sesine ne de çocuklarının dışarıdan gelen sesine aldırmıyor olmaları bu beceriyi sergileyebildiklerini göstermektedir.
4. Bölünmüş dikkat: Aynı zamanda birden çok uyarana dikkatini yöneltebilme becerisidir. Yani benim aileler ile görüşürken bir yandan dışarıdan çocukların seslerinin geliyor olmasını hem de aynı zamanda dış kapının açılıp kapanıyor olduğunu ve yukarıdan gelen ders sesini aynı anda algılayıp "Oh be evet her şey yolunda!" demem bölünmüş dikkat becerimin olduğunu gösterir.

Dikkat becerilerimizi neler etkiliyor hadi bir göz atalım:

• Birbirinden farklı olduğunu düşündüğümüz uyaranların arasında bir ilişki kurma, dikkatimizi yoğunlaştırmamızı kolaylaştırıyor. Örneğin matematik dersinde gördüğümüz bir konuyu türkçe dersinde daha rahat öğrendiğimiz bir konuya benzetmek, matematik becerisinde daha başarılı olmamızı ve matematik dersine dikkatimizi daha rahat yoğunlaştırmamızı sağlayabilir.
• Bir üst maddede söylemiş olduğum ilişki öznel durumumuza göre değişiklik gösterebiliyor. Bu nedenle bir bireye bilişsel strateji olarak ilişki kurmayı önerirken, bireyin öznel ilgilerine de dikkat etmemiz gerekiyor.
• Uyaranları aldığımız fiziksel bağlam, uyaranlara ne kadar uygunsa dikkatimizi o kadar rahat ona verebiliriz. Örneğin bir konser salonunda konseri daha rahat dinlerken, evde televizyon izlerken dışarıdaki konseri o kadar rahat ve uzun süre dinleyemeyiz. Bu duruma bir de psikolojik durumun etkisi de eklenmeli. Yani aklımız o konserdeyse ve televizyon izlemek istemiyorsak konsere odağımız daha farklı olacaktır.
• Dikkati yoğunlaştırmak için bir diğer önemli unsur da bireyin ihtiyaçları. Fırsat öğretiminden örnek verebilirim. Bir birey çikolatadan hoşlanıyorsa, boyunun yetmediği bir mesafeye çikolata koyduğunuzda "ver" deme ihtimali artacaktır. Çikolata yerine çiçek koyduğunuzda aynı etki alınamayacaktır.
• Dikkat becerilerini zeka düzeyi, algı ve bellek becerileri de etkiler. Her bireyin bu özellikleri farklı olacağı için her bireyden farklı bir dikkat süresi ve süreci beklemek doğru olacaktır.
• Başarısızlık deneyimi fazla olan çocuklarda, başarısızlık endişesi ile dikkatini başlatma ve sürdürme problemleri yaşanabilir. Bu yaşantıları fark etmek hem öğretmenin hem de ailenin görevidir. Başarısızlık yaşantıları, başarı deneyimleri ile değiştirildiğinde bireyin dikkatinin düzeyinin değiştiği görülecektir.
• Psikolojik olarak aşırı kaygılı bir yapı sergileyen bireylerin dikkat becerileri de farklılık gösterecektir. Bu gerginlik sıklıkla dikkat becerilerinin beklenilenden az olmasına neden olur. Çocuklarımızın psikolojik durumlarına göre dikkat becerilerini destekleme etkinliklerini çeşitlendirmeliyiz.
• Dikkat süreçlerini etkileyen bir diğer konu da uyaranın zamanlamasıdır. Bir bireyin uyku saatinde ders yapmak dikkat becerilerinin gelişmesini sağlamayacaktır, aksine, bireyin bu süreci bir külfet olarak görmesine neden olacaktır. Bu nedenle dikkat becerilerinde, uyaranın sunulduğu zaman önemlidir.
• Otoriter ve aşırı baskıcı öğretmenlerin, dikkat süreçlerinde yarattıkları olumsuz etki artık günümüzde kabul görmektedir. Hatırlayın! Aşırı baskıcı bir öğretmenin gözetmen olduğu sınavlarda mı daha iyi odaklanıyordunuz, yoksa disiplin becerileri kararında olan bir öğretmenin gözetmen olduğu sınavlarda mı?

Dikkat becerileri, her yaşta desteklenmesi gereken önemli bir konudur. Bireylerin öğrenmeleri ve hatta yaşamlarına devam edebilmeleri için belirli bir oradan dikkat becerisine sahip olmaları gerekmektedir. Bu nedenle her yaşta bireyle dikkat becerisi çalışılmalıdır.

Haftaya dikkat becerilerini desteklemek için neler yapılabilir konusunu konuşmak üzere, sevgiler.

Olumlu Ebeveynlik Becerileri

Merhabalar, bu hafta çocuklarımızdan fazla uzağa gitmeden biraz da bizlerle ilgili konuşalım istedim. Neleri doğru yapıyoruz, doğru bildiğimiz ancak birazcık yanlışa kaçan uygulamalarımız neler konuşalım diye düşündüm. Özel eğitim öğretmenliğimin yanında bu yazımda hem bir psikolojik danışman olarak hem de bir aile danışmanı olarak bilgilerimi sizlerle paylaşmak niyetindeyim. Şimdiden iyi okumalar.

…

Ebeveyn, bir çocuğun bakımını üstlenmiş anne ya da baba için kullanılan bir kelimedir. (Ülkemizde "bir kadın ve bir erkek ebeveyn oluşturur" algısı olsa da farklı cinsiyetlerden farklı insanlar da çocukların ebeveynleri olmaya gönüllü olabilirler.) Ebeveyn olmak için bir çocuğu doğurmuş olmak ya da organik baba ya da annesi olmak gerekli değildir. Bir bireyden siz sorumlu iseniz o bireyin ebeveyni sizsinizdir.

Olumlu ebeveyn ise bakımından sorumlu olduğu bireyin bağımsızlaşması yolunda doğru ve bilimsel adımları atan ebeveynlere verilen bir isimdir. Olumlu ebeveynlerin özelliklerini yine minik bir liste olarak sizlere sunalım:

• Çocuğunun var olan gerçek performansının farkındadır. Bu performansı gerçekçi şekilde değerlendirerek çocuğunun sonraki yaşantısı için bir fikre sahiptir ve bu fikrin herhangi bir şekilde baskısını çocuğunun üzerinde kurmaz.
• Çocuğunu farklı bireylerle kıyaslamak yerine, çocuğunun önceki performansları ile kıyaslamalar yapar ve bu kıyaslamaları çocuğuna yansıtmaz.
• Çocuğuna bir birey olarak değer verdiğini her daim hissettirir ve öyle yaşar.
• Çocuğunun sorumluluklarını paylaştığı partnerine sorumlulukların çoğunu yıkarak çeşitli zorunluluklarını azaltmaya çalışmaz. Sıklıkla eşitlikçi tutum sergileyerek çocuğunun sorumluluklarını alma konusunda eşine yardımcı değil, partner olur. Burada asıl mesaj babalara verilmekte aslında. Babalar sıklıkla “yardımcı ebeveyn” olarak görülmekte ve kendilerini öyle görmekteler. Oysaki babalar “ebeveyn”dir ve anneler ile sorumlulukları eşittir. Kadın erkek eşitliği hatırına bu cümleleri kurmuyorum. Bir çocuk için anne ve babanın yeri ayrı ve eşittir, herhangi biri bir adım önde değildir. Bu nedenle yardımcı ebeveyn diye bir olgu yoktur.
• Olumlu ebeveynler gerekli yerlerde, gerekli desteği alılar. Bu destekleri arama şekilleri bilimsel odaklıdır ve hurafelerden uzaktır. Sosyal paylaşım sitelerindeki kaynaksız bilgiler yerine uzmanlardan bire bir bilgi alırlar ve bu bilgileri evlerinde uygularlar.

Bu ve bunun gibi özellikler olumlu ebeveynlerin özellikleridir. Olumlu ebeveynlik becerileri ise ebeveynlerin olumlu ebeveyn olabilmek için edinmeleri gereken becerilerdir. Hiç kimse mükemmel anne ya da baba olarak doğmaz. Hedefimiz zaten mükemmel bir ebeveyn olmak değil yeterli bir ebeveyn olmak olmalıdır. Bu becerilerin sonradan edinildiği ve emek gerektirdiği unutulmamalıdır. Şimdi dilerseniz olumlu ebeveynlik becerilerine bakalım:

• Net olmak: Çocuğu ile kurduğu iletişimde nettir. Kurallarını net şekilde ortaya koyar ve uygulanması konusunda da net olur.
• Sevecen olmak: Çocuğunun yaptığı hataları, çocuğunun mükemmelliğinde oluşan bir sorun olarak görmek yerine hatalarla öğrenileceğini bilir. Bu bilgi ile hataları bilgi deneyimleri olarak algılar. Hatalara sevecen olarak yaklaşırlar ve hata yapmanın normal olduğunu algılayan çocuklar yetiştirir.
• Katılımcı olmak: Yukarıda bahsettiğim sorumlulukları almaya istekli olur ve partneri ile bu sorumlulukları sorgulamaksızın bölüşür. Yedek ya da yardımcı değil, bir ebeveyn olarak sürece katılırlar.
• Farkındalık yüksekliği: Olumlu ebeveyn, çocuklarına ve eşine karşı yüksek bir farkındalık gösterir. Eşinin ve çocuklarının maddi ihtiyaçları dışında manevi ihtiyaçlarını da dikkate alarak ileriye yönelik adımlar atar. Örneğin bir baba çalışarak evin geçimini sağlıyor olabilir. Buna ek olarak akşamları çocuğu ile en azından yarım saat vakit geçirmiyor ise burada manevi ihtiyaçları ihmal etmiş olacaktır.
• Yeni bilgiye açık olmak: Ebeveynlik her an yeni bilgilerin geldiği bir süreçtir. Çocukların ve evliliğin gelişim dönemlerine göre her an yeni bilgiler sunulur zihinlere. Bu yeni bilgilere açık olan ebeveynler olumlu ebeveyn olarak nitelendirilebilirler. Yeni bilgileri edinip yaşamında kullanan anne ve babalar en doğru adımı atmış olurlar.
• Hata yapmaya açık olmak: Ebeveynler de hata yapabilir. Yapılan hataları görmezden gelmek yerine “Evet, bu hatayı yaptım. Şimdi bunu telafi etmek için ne yapmalıyım?” sorgusu içerisinde olan ebeveynler olumlu ebeveynlerdir. Beklenmeyen davranış ise hataların üzerini örtmek, hata yapmamış gibi davranmak ve hatayı kabul etmemektir. Hatalar yapılabilir, her hatanın telafisi vardır. Bu ihmal edilmemelidir.

Birçok özellik sıralanabilir ancak yazımın, sabır sınırlarınızı zorlayan bir yazıya dönüşmemesi için burada yavaş yavaş sonlandırıyorum. Sizlerden gelecek soru ve önerilere göre bu yazının ikincisini de yazmak isterim. Umarım hepimiz için bilgilendirici ve yeni bilgilere merak uyandırıcı bir yazı olmuştur. Haftaya görüşmek üzere.