Aile Danışmanlığı Nedir?

Görsel, yapay zeka desteği ile hazırlanmıştır.

 

Aile Danışmanlığı Nedir?

Aile danışmanlığı, aile içinde yaşanan iletişim sorunlarını çözmek, bireyler arasındaki bağları güçlendirmek ve sağlıklı ilişkiler kurmak amacıyla verilen profesyonel bir destek hizmetidir. Ailelerin işlev düzeylerini; çeşitli yöntem ve teknikler uygulanarak arttırmaya çalışan bir disiplindir. Ailelerin işlev düzeyi arttıkça daha sağlıklı hale gelmesini önceliklendiren uygulamalar barındırmaktadır. Aile kurulmadan önce, sırasında ve sonrasında destek sunar.

Danışmanlık seansı ile terapi seansını birbirinden ayırmakta ve bunun altını çizmekte fayda var.

Terapi seansında amaç psikolojik problemler, travmalar, derin duygusal problemler ve zihinsel sağlık sorunlarını ele alınmasıdır. Psikologlar, psikiyatristler veya lisanslı terapistler tarafından uygulanır. Daha uzun vadeli olup bireyin duygu, düşünce ve davranışlarını derinlemesine analiz eder.

Danışmanlık seansında ise amaç günlük hayatta karşılaşılan zorluklarla başa çıkmayı desteklemek, bireylere rehberlik etmek ve problem çözme becerilerini geliştirmektir. Psikolojik danışmanlar, aile danışmanları, yaşam koçları ve rehberlik uzmanları tarafından uygulanabilir. Daha kısa vadeli olup, pratik çözümler ve rehberlik sunar.

Özetle; terapi, daha derin psikolojik sorunlara yönelikken; danışmanlık, rehberlik ve yönlendirme odaklıdır. Eğer bir kişi travmatik veya klinik düzeyde bir sorun yaşıyorsa terapiye; günlük yaşamda zorluklarla başa çıkmak içinse danışmanlığa yönlendirilir.

Bu konuda anlaştıysak aile danışmanlığı seansının içeriğinde "terapi" olmadığını hatırlatmak isterim. Tabi terapistler tarafından sunulan bir hizmet değilse...

Aile Danışmanlığında Uygulanan Yöntemler

Aile danışmanları, aile içindeki ilişkileri, işlevleri sağlıklı hale getirmek ve bireylerin yaşadığı problemleri çözmek için çeşitli yöntemler kullanır. Bu yöntemler arasında şunlar yer alır:

• Bireysel ve Grup Görüşmeleri: Aile bireyleriyle bireysel ya da grup halinde yapılan seanslarla, sorunların kaynağı tespit edilir ve çözüm yolları aranır.

• İletişim Becerileri Eğitimi: Aile içi iletişimi güçlendirmek için bireylere etkili dinleme ve konuşma becerileri kazandırılır.

• Çatışma Çözme Teknikleri: Aile içinde yaşanan anlaşmazlıkların sağlıklı bir şekilde çözülmesi için çeşitli yöntemler öğretilir.

• Ebeveyn Danışmanlığı: Çocuk yetiştirme sürecinde karşılaşılan zorluklarla başa çıkmaya yönelik rehberlik sağlanır.

• Evlilik ve Çift Terapisi: Eşler arasındaki problemleri çözmeye yönelik terapötik müdahaleler uygulanır.

• Ergenlik Dönemi Danışmanlığı: Ailedeki ergen bireylerin gelişimine odaklanan bir danışmanlık sürecidir.

Aile Danışmanlığının Kapsamı

Aile danışmanlığı, çok geniş bir kapsama sahiptir ve aşağıdaki konularda destek sağlar:

• Eşler arasındaki iletişim sorunları

• Çocuk ve ergenlerle yaşanan problemler

• Boşanma sürecindeki aileler için rehberlik

• Aile içi şiddet ve travmaların etkilerini azaltma

• Kaygı, stres ve depresyonla başa çıkma

• Kayınvalide-gelin, kardeşler arası ilişkiler gibi geniş aile dinamikleri

• Özel gereksinimli bir aile ferdi varsa bu sürece uyum ve rehberlik vb.

Aile Danışmanlığını Kimler Verir?

Aile danışmanlığı hizmeti, alanında uzmanlaşmış profesyoneller tarafından sunulmaktadır. Bu uzmanlar, bireylere ve ailelere özel olarak hazırlanmış teknikler ve bilimsel yöntemlerle rehberlik eder. Naçizane önerim; sertifika ile aile danışmanlığı yapan kişilerin lisans diplomalarının da psikoloji ile ilgili bir alandan olmasına dikkat etmeniz yönünde.

• Psikologlar

• Aile danışmanları (Sertifikalı uzmanlar)

• Psikolojik danışmanlar

• Sosyal hizmet uzmanları

• Psikiyatristler

Kimler Aile Danışmanlığı Hizmetinden Faydalanabilir?

Aile danışmanlığı, herkes için uygundur ve aşağıdaki kişiler bu hizmetten faydalanabilir:

• Evlilik öncesinde bilinçli bir başlangıç yapmak isteyen çiftler

• Evliliklerinde sorun yaşayan eşler

• Çocuklarıyla sağlıklı iletişim kurmak isteyen ebeveynler

• Boşanma sürecinde destek almak isteyen bireyler

• Aile içinde yaşanan travmatik olaylarla başa çıkmak isteyenler

• Stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunları olan aile bireyleri

• Özel gereksinimli bireye sahip ailelerde bu konuda rehberlik almak isteyen ebeveyn ve kardeşler,

• Ergenlik döneminde ya da diğer gelişim dönemlerine uyum için destek almak isteyen bireyler vb.

Aile danışmanlığı, bireylerin sağlıklı ve mutlu bir aile ortamı oluşturmasına yardımcı olur. Eğer siz de aile içinde yaşadığınız sorunlarla baş etmekte zorlanıyorsanız, profesyonel bir aile danışmanından destek alarak daha sağlıklı bir iletişim kurabilirsiniz.

Benim aile danışmanlığı uygulamalarım nasıl?

• Online ya da yüz yüze görüşmeler ile çalışıyorum
• Hem özel eğitim öğretmeni hem de psikolojik danışman olmanın getirdiği avantaj ile, özel gereksinimli bireyin aileleri ile BEP danışmanlığı ve aile danışmanlığı süreçlerini harmanlayabiliyorum,
• Yukarıda bahsedilen destek alanları konusunda destek oluyorum,
• Tanışma seansının ardından süreci planlayıp uygulamaya başlıyor ve gerekli yerlerde konsülte ederek, işbirlikleri yaparak sürecin kalitesini arttırmaya çalışıyorum.

Destek almak istediğiniz herhangi bir konuda bana yukarıdaki iletişim bilgilerinden ulaşabilirsiniz.

Umarım fikir veren bir yazı oluştur. Haftaya görüşmek üzere.

Kaynakça

1. Bowen, M. (1978). Family Therapy in Clinical Practice. Jason Aronson.

2. Minuchin, S. (1974). Families and Family Therapy. Harvard University Press.

3. Satir, V. (1988). The New Peoplemaking. Science and Behavior Books.

4. Nichols, M. P. (2013). Family Therapy: Concepts and Methods. Pearson.

5. Türkiye’de Aile Danışmanlığına Dair Yönetmelik. Resmi Gazete.

Niyeti Anlama Becerisi Nasıl Değerlendirilir?

Merhaba. Geçtiğimiz hafta kavram açıklamasını ve gelişimini anlattığım niyet anlama becerisinin ikinci yazısı ile devam ediyorum.

Çok soyut, çok katmanlı ya da karmaşık gelmiş olabilir bu beceri. Ancak düşünüldüğü kadar zor bir değerlendirme süreci olduğunu düşünmüyorum. Seminerde Samet Hoca tane tane, çok anlaşılır şekilde bahsetti ve benim için çok bilgi verici oldu.

Niyeti anlama becerisini nasıl değerlendireceğiz?

Burada ortam hazırlama ve materyal ile problem oluşturma bilgileri verildi. Şöyle özetleyebilirim:

İlk olarak başarısız eylemi oluşturup yardım edip etmediğine bakılabilir. Ulaşılamazlık durumu oluşturma, fiziksel engel koyma, yanlış/hatalı sonuç oluşturma, yanlış/hatalı yol sunma ile bireyleri başarısız eylemler oluşturulur ve ardından yardım edip etmedikleri gözlemlenebilir.

Yarım kalan/başarısız eylem sunulup başarılı biçimde tamamlayarak, taklit etmesi beklenerek değerlendirilebilir. Burada konuşmacı, literatürde sunulan çeşitli düzeneklerle niyeti anlamanın değerlendirilebileceğinden bahsetti. Bir kutunun üzerindeki deliğe tamamen uygun olan bir çubuğun yetişkin tarafından bir türlü kutuya atılamamasını içeren bir deneyden bahsetti. Kazara yapılma ihtimali olmayacak kadar uygun şekilde tasarlanmış bir düzenekten bahsediyoruz. Yetişkin, bireyden yardım istediğinde birey bunu doğru şekilde sonuçlandırabiliyor mu sonuçlandıramıyor mu buna bakarak niyeti okuma becerisi olup olmadığına bakılabilir.

Burada bir davranış varken 2 eylemli ya da ardışık 3 eylemli denemelerle yine niyeti anlama becerisinin olup olmadığı değerlendirilebilir. Görselleri fikir vermesi için ekliyorum.

Bu seminerden sonra yaptığım okumaların ardından bu beceriyi nasıl değerlendirebilirim ve okulda bu beceriyi nasıl gündeme getirebilirim, diye biraz düşündüm. Ardından aşağıdaki kaba değerlendirme formunu oluşturdum. Dilerseniz siz de bu formu alarak, farklı maddeler ekleyerek ya da çıkararak uygulama yapabilirsiniz. Ekleyeceğiniz ya da çıkaracağınız, eleştirdiğiniz herhangi bir nokta varsa bana da iletirseniz çok mutlu olurum.

Hedefler	Başlangıç Değerlendirmesi	Birinci Gözlem	İkinci Gözlem	Üçüncü Gözlem	Dördüncü Gözlem
Önkoşul Beceriler
Göz kontağı kurar.
Adına tepki verir.
Ortak dikkat sağlar.
Kişileri dinler.
Nesneleri takip eder.
Kişileri takip eder.
Belirli bir süre bekler.
Pekiştireci kabul eder.
Niyet Anlama Becerileri
Ulaşılamazlık durumunda yardım eder.
Fiziksel bir engelle karşılaşan yetişkine yardım eder.
Yanlış/hatalı sonucu olan davranışı doğru şekilde taklit eder.
Yanlış/hatalı yol sunulan bir davranışı doğru şekilde taklit eder.
Yarım kalan/başarısız şekilde sunulan tek eylemi başarılı biçimde tamamlayarak taklit eder.
Yarım kalan/başarısız şekilde sunulan iki eylemi başarılı biçimde tamamlayarak taklit eder.
Yarım kalan/başarısız şekilde sunulan ardışık üç eylemi başarılı biçimde tamamlayarak taklit eder.
İleri Düzey Niyet Anlama Becerileri
Olayları soralar.
Neden-sonuç ilişkisi kurar.
“Neden?” sorusunu yanıtlar.
“Sence…” sorularını yanıtlar.
Mecaz cümleleri anlar.
“Neden?” soruları sorar.
“Bence…” cümleleri kurar.
Mecaz kelimeleri kullanır.

Umarım sizler için faydalı bir yazı olmuştur. Sonraki yazımda görüşmek üzere.

Kaynak:

İzlediğim video: https://www.youtube.com/watch?v=LgWkorzDz74

Tez: https://dspace.ankara.edu.tr/server/api/core/bitstreams/cb1563e6-8b23-4dc0-99d3-3da8a6ac97f2/content

Niyeti Anlama Becerisi Nedir?

Görsel yapay zeka ile üretilmiştir.

Merhaba. Uzun zamandır alışkanlık edinmeyi hedefleyip bir türlü başına geçemediğim bir sürece başladım. Mesleğindeki 13 yılım ve bu geçen yıllar gösterdi ki mesleki hantallaşma diye bir şey var. Bu nedenle bu hantallaşmaya engel olmak için her hafta bir akşamımı kariyer gelişimime ve güncel konulara dair bilgiler almaya ayırdım. Aklıma gelen ilk şey ise mezun olduğum üniversitenin Özel Eğitim Uygulama Merkezi'nin Youtube kanalındaki yayınları izlemek oldu. Her hafta bu seminerleri izleyerek notlar alıyor ve sonrasında üzerine okumalar yapıyorum. İlgimi çeken ya da burada daha önce paylaşmadığım bir konu olursa burada da paylaşmaya karar verdim. Bu hafta da sizlerle ilgimi çeken bir konuyu paylaşmak istedim. Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi almak ya da semineri dinlemek isterseniz yazının sonuna kaynakça ekleyeceğim. Şimdiden iyi okumalar.

…

Otizm spektrum bozukluğunda niyet anlama becerisi benim henüz sorgulamaya başladığım bir beceri. Bu becerinin ne olduğu ve nasıl değerlendirildiği ile ilgili, Araştırma Görevlisi Samet Burak Taylan tarafından ayrıntılı bir şekilde bilgilendirilmiş olmak çok kıymetliydi. Seminerden aldığım notlar şu şekilde:

…

İletişim; bizim halihazırda tanımladığımız şeklinin dışında biraz da sembolik yapılar içeren bir kavram. İletişim, sadece karşılıklı çıktılar ve girdilerden oluşan bir süreç olmanın dışında; iletişim ortağının davranışlarını yorumlamayı, kişilerin düşünceleri ve amaçları üzerine düşünmeyi de içermekte. Bu bilgiler ışığında da insanlar kendi davranışlarını şekillendirerek iletişimin bir parçası olmaya, sosyalleşmeye, öğrenmeye ve öğretmeye devam etmekteler.

Peki iletişim davranışları nelerdir? Taklit, ortak dikkat ve jestlerin temelini oluşturduğu karmaşık bir davranışlar silsilesinden bahsedilebilir. Bu sayılan üç ana unsurun üzerinde şekillenen ve iletişimimizi sağlayan bütün davranışlar aslında iletişim davranışlarıdır.

Taklit; gözlemlenen davranışın kopyalanması olarak nitelense de taklit edilecek davranışların seçilmesi, taklit için motive olma, niyetleri ve hedefleri anlama gibi bilişsel süreçleri de içeren bir davranış aslında. Ben üniversite eğitimim boyunca taklidin bu yönleriyle ilgili pek fazla bilgi aldığımı hatırlamıyorum. O nedenle bu bilgilerin güncel ve benim için farklı olması çok kıymetli.

Taklit becerilerinin neden önemli olduğunu aşağı yukarı hepimiz biliyoruz. Ancak seminerde vurgulanmak istenen taklidin öğrenme işleminin dışında sosyal etkileşimi artırıyor olması. Seminerde konuşmacı, öğrenme davranışlarının artmasıyla birlikte sosyal etkileşim işlevinin azaldığı bilgisini verdi. Yani bizler bebekliğimizden itibaren öğrendikçe ve yeni bilgiler edindikçe taklit ederek sosyal etkileşimi kurma yoluna gitmiyoruz. Bu bilgi, seanslarımızda kullanmamız gereken önemli bir bilgi.

Peki taklit nasıl gelişir? Erken dönem taklitleri reflekstir ve seçim yapma süreçlerini barındırır. Daha sonra insanların eylemlerinin amaçlarını fark ederek taklidi amaçlı hale getiririz. Daha sonra hedef yönelimli taklitlerimiz başlar. Burada aynı amaca yönelmek için aynı davranışları gösteririz. Sonraki aşamada ise rasyonel taklit devreye girer. Burada ise aynı amaç için daha işlevsel, belki de daha kısa yolları deneyerek taklit ederiz, ancak aynı davranışı taklit etmekten bahsedemeyiz. Taklit gelişimini biliyor olmak desteklediğimiz bireylerin taklit becerilerinin hangi aşamasını destekleyeceğimiz konusunda bize fikir verebilir.

Şimdi gelelim niyeti anlama konusuna. Taklit gelişiminin basamaklarından bahsederken yavaş yavaş taklidin niyet anlamayla birlikte hareketlendiğini ve motive olduğunu görmüş olmalısınız. Niyet anlama ile birlikte süreç biraz farklı bir hal alıyor.

Niyet anlamı nedir? Araçların ve eylem planlarının zihinsel temsilidir aslında niyet anlamı. Önce eylemleri gözlemler, sosyal ipuçlarından yararlanırız. Ardından eylemlerin amaçlı olduğunu ve kişilerin hedeflerinin sonuçlarını fark ederiz. Bu bilişsel süreçle birlikte bireylerin niyetlerini anlamlandırmış oluruz.

Belirli becerileri öğrenmek için taklit edebilmek gerekmektedir. Taklidi için ise taklit edilecek davranışı seçmek gerekmektedir. Hedefi, eylemi ve sonucu hesaba katarak taklit edeceğimiz davranışı seçeriz. Böylece taklit etme davranışımız oluşur ve sosyal öğrenme davranışı göstermiş oluruz. Niyet okuma işte tam olarak burada devreye giriyor. Taklit ettiğimiz davranışın sonucunu anlamlandırabilmek aslında niyet okumaktır ve bizim öğrenmemizi sağlayan davranıştır. Öte yandan zihin kuramı ve dil gelişimi becerilerinin de öncülerinden biridir niyet okuma. Bu nedenle özellikle otizm spektrum bozukluğu olan bireylerle çalışırken bu becerilerin desteklenmesi yerinde olabilir.

Niyeti anlama kazara ya da amaçlı eylemleri ayırt etmeyi de içerir. Bunun için sosyal ipuçlarına dikkat yöneltmek ve taklit edilecek eylemi seçmek de gerekir.

Niyet anlama becerisi nasıl gelişir?

Altıncı ve dokuzuncu aylarda diğerlerinin amaçlı varlıklar olduğunu bebekler fark ederler. 12 aya doğru kişilerin davranışlarındaki amaçları, taklitle kullanma davranışları gösterirler. 14-18 ay civarında ise rasyonel taklit yani aynı amaca giden davranışı belli bir bilişsel süzgeçten geçirerek farklı şekilde taklit etme davranışı görülür. İki yaş civarında ise öncelikli amacı ayırt etme davranışı görülür. Bir yetişkinin ya da başka bir bireyin bir davranışı uygularken ilk hedeflediklerinin ne olduğunu bu yaş civarında anlarlar. 36 ay civarında ise sıralı eylemlerde amaçların hiyerarşisini fark etme davranışlarına kadar bu süreç ilerler.

Buraya kadar hep niyet anlamayı taklide dayalı olan süreçlerde düşündük. Bir de taklide dayalı olmayan beceriler ya da davranışlar söz konusu. Burada yeni bir kavram devreye giriyor: Prososyal davranışlar. Bu davranışları, kişilerin bulundukları topluma ait olmalarını sağlayan davranışlar olarak tanımlayabiliriz. Bu davranışlar evrimsel kökenlidir ve bizim, toplumun bir parçası olmamızı sağlayarak hayatta kalmamızı ve neslimizin devam etmesini sağlayan davranışlardır. Duygusal destek, yardım etme, bilgilendirme ve paylaşma bu becerilerden birkaçıdır.

Gelelim prososyal beceri demişken otizmli bireylerde niyet anlama becerisine...

Otizm spektrum bozukluğunda sınırlı ilgi alanı, tekrarlayıcı davranışlar ve sosyal iletişimsel güçlüklerden bahsederiz. Sonuçta iletişimsel güçlüklerin içinde ortak dikkat, oyun, taklit, jest, göz kontağı ve dil becerileri yer alır. Konuşmacı, kendi yaptığı çalışmasında taklide odaklandığında burada da niyet anlamı ve taklit becerileri üzerinden otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin bu becerilerdeki performanslarını incelemiş. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde kendiliğinden taklit etmede sınırlılıkların söz konusu olduğu görülmüş. Bu sınırlılıkların sebepleri olarak düşük motivasyon, dikkati yöneltememe, ayna nöronların sağlıklı şekilde çalışmaması, niyet anlama becerilerinin yetersizliği, görsel kodlama becerisinin olmaması konularına odaklanılmış.

Özellikle taklit becerileri desteklenirken otizmli bireylerin taklit davranışına ya da taklit edilmesi gereken yetişkine bakmak yerine çevreye bakıyor olması bu beceride performanslarını olumsuz yönde etkilemekteymiş. Bunu sık sık deneyimleyen biri olarak bu bulgunun yerinde bir bulgu olduğunu söyleyebilirim. Ancak bu davranışın nasıl değiştirileceği ile ilgili öğretim uygulamaları, bizim öğretmenlik becerilerimize kalıyor sonucuna ulaştım. Yukarıda da bahsettiğim gibi niyeti anlama becerisi sosyal ipuçlarına ve taklit edilecek eyleme odaklanmayı gerektirdiğinden yüze bakmayan otizmli bireyler taklit edememekte ve sonuç olarak niyeti anlamamaktadırlar.

Yarım bırakılmış eylem taklidinde, eylem yarım kaldığı için taklit etmedikleri görülmüş. Bu bence çok önemli bir ipucu biz öğretmenler ya da ebeveynler için. Çünkü otizmli bir bireyden davranışı taklit etmesini istiyorsak bu davranışın tamamını ona göstermemiz çok önemli, sonucuna varılabilir.

Örneğin eş bilişsel yeterliliğe sahip tipik gelişim gösteren bireylerle otizmli bireyler kıyaslandığında “Ne yapacak?” sorusuna her iki grubun da benzer yanıt verdiği ancak “Neden yapacak?” sorusuna tipik gelişim gösteren bireylerin daha rahat yanıt verdiği görülmüş. Burada niyeti anlamanın tipik gelişim gösteren ve otizmli bireyler arasındaki yordayıcılığını görebiliriz.

Ancak çalışmada benim dikkatimi çeken bir diğer konu şu oldu; yapılandırılmış taklit ve kendiliğinden taklidin niyeti anlamıyla ilgisi yoktur, sonucuna ulaşılmış. Burada çalışmanın içerisinde halihazırda uygulanan süreçlerle ilgili farklı durumlardan bahsedildi ancak bu yazının konusu olmadığı için buraya çok dahil etmiyorum.

Değerlendirme ve kendi oluşturduğum kaba değerlendirme formunu da içeren yazının ikinci kısmı bir sonraki yazımda olacak. Görüşmek üzere.

Kaynak:

İzlediğim video: https://www.youtube.com/watch?v=LgWkorzDz74

Tez:https://dspace.ankara.edu.tr/server/api/core/bitstreams/cb1563e6-8b23-4dc0-99d3-3da8a6ac97f2/content