Hiperleksi nedir?

Fotoğraf okuloncem.com'dan alınmıştır.

Keyifli bir haftadan herkese merhabalar. Bu hafta, çok bilinmeyen ve üzerine çok konuşulmayan bir konuyu konuşmak istedim: Hiperleksi. Bu konunun aklıma nereden geldiğini merak ediyorsanız hemen açıklayayım: Okulumuzda bir çocuğumuzun hiperleksi olduğunu fark ettik ve bu haber bizde bir bayram havası estirdi. Okuldaki öğretmenlerle bu konuyu araştırıyorken "Dur ben bu konuyu blogda da yazayım." dedim. Hadi başlayalım.

...

Hiperleksi; ilk dönemde okuduğunu anlamadan okuma, erken yaşlarda diğer performanslarından yordanamayacak şekilde okuma becerisidir. Hiperleksi için; bir eğitim almadan, erken çocukluk döneminde okuma becerisinin görülmesi gerekmektedir.

Hiperleksi bireylerin özelliklerine bakacak olursak;

• Otizmli bireylerin %10-20'sinde görülebilmektedir.
• Sıklıkla erkeklerde görülür.
• Yüksek zihinsel performansı olan otizmli bireylerde hiperleksi görülmektedir.
• Yüksek işlevli otizmli bireylerde sıklıkla karşımıza çıkmaktadır.
• Sıklıkla eşlik eden sosyal ve duygusal problemler söz konusudur. Duygusal problemlere aşırı kaygı ve korkuları örnek olarak verebilirim.
• Dil ve konuşma becerilerinde sınırlılıklar gösterebilirler. Dili anlama, konuşma, bağlama uygun konuşma, dili kullanma gibi becerilerinde sınırlılıklar olabilir.
• Ekolali eşlik edebilmektedir.

Hiperleksi olan bireylerin eğitimlerinde ne gibi değişiklikler yapılabilir?

1. Öğretimi yazılı kaynaklar üzerinden devam ettirebilirsiniz. Hiperleksi olduğu takdirde kelimeleri görünce hipnoz olmuş gibi davranan çocuğunuz dersler esnasında da keyifle derse katılacaktır.
2. Dersler esnasında görsel uyaran vermek daha doğru olacaktır.
3. Çocuğunuzun ruh sağlığı için sık sık bir oyun terapistinden değerlendirme almasını sağlayın. Ayda bir ya da üç ayda bir psikolojik değerlendirme alınması daha doğru olacaktır. Duygusal olarak hassas olan bu bireyler, siz farkında olmasanız da çeşitli zorlanım içerisinde olabilirler. Bu da çocuğunuzun öğrenme yaşantılarını olumsuz yönde etkiler.
4. Dil ve konuşma becerileri alanında yoğun destek alınmalıdır. Burada mühim olan doğru desteği doğru yoğunlukta vermektir. Bunu ihmal etmeyin.
5. Erken dönemde okuduğunu anlama becerileri desteklenmelidir. Bu destek ile diğer gelişim alanlarında da yeni çalışma alanları oluşturulabileceği unutulmamalıdır.
6. Özellikle erken dönemde kreş ile kaynaştırma eğitimi mutlaka alınmalıdır. Bunun sebebi de yaşanılabilecek sosyal sorunlardır. Hiperleksi tanısına sıklıkla sosyal problemler de eşlik eder. Bu nedenle erken dönemde sosyal deneyim girdisi sağlanması ve çocukların bu açıdan desteklenmesi önemlidir.
7. Bütün sosyal ve duygusal sorunların sonucunda ısrarcı ve takıntılı bireyler olabileceklerinden bu takıntılar üzerinde çalışılması gerekmektedir. Bu çalışmalar da erken dönemde yapılmalıdır.

Peki bizim okulumuzdaki çocuğumuzda biz bunu nasıl fark ettik? Çocuğumuz kitapların barkodlarına bakıyordu, öğretmeni kitap okurken bir kelimeyi yanlış okursa parmağı ile o kelimeyi gösterip düzeltmesini sağlıyordu. En sonunda öğretmeni çocuğumuza 8 kelime kartı içinden istediğini vermesini söyledi ve çocuğumuz sekiz denemenin sekizinde de başarılı oldu. Örneğin kartların içinde "Kalem" varsa istendiğinde bunu verebildi. Söz konusu çocuğumuzda konuşma becerisi henüz yok, kendini işaretlerle ifade edebiliyor. Ayrıca yoğun korku ve kaygı yaşıyor. Bunlarak ek olarak bir de otizm tanısı var. Bütün bunlar bizi hiperleksiye götürdü. Şimdi öğretmeni derslerini buna göre şekillendirecek.

Çocuğunuzda hiperleksi olup olmadığından şüpheleniyorsanız özel eğitim öğretmeninize başvurun. O size en net ve doğru bilgiyi verecektir.

Umarım sizler için farklı bilgiler sunan ve yeni bilgiler edinmeye teşvik eden bir yazı olmuştur. Haftaya görüşmek üzere. Sevgilerimle.

Kaynakçam:

Musayev, C. (2015). Otistik bireylerin eğitiminde okul yöneticisi boyutunda bilişim teknolojileri kullanımı alan taraması: Edirne ili örneği (Master's thesis, Trakya Üniversitesi).

Kondolot, M. (2014). Otizm Spektrum Bozukluklarının Tanısında M-Chat (Modified Checklist For Autism In Toddlers) Tarama Testinin Geçerlilik-Güvenilirliği, Kayseri'De 18-24 Aylık Çocuklarda Otizm Spektrum Bozukluklarının Sıklığı ve Etiyolojide Bazı Çevresel Faktörlerin Rolü.