Erken Okuryazarlık mı Okuma Yazma mı?

Merhabalar. Aslında bu hafta yazı yazmayı planlamıyordum ancak birazcık "damarıma basıldı", ben de aldım kalemi, kağıdı, bilgisayarı ve makaleleri elime, başladım yazmaya.

"Damarıma basıldı" derken neyi kastettiğimi açıklamam gerek biliyorum. Son dönemde takip ettiğim kreş, ana okulu, ana sınıfı sosyal paylaşım hesaplarında, internet sitelerinde gördüğüm kavram karmaşası beni şaşkına çevirdi. Bir değil, iki değil, on değil, birçok kez ve birçok farklı kurumdan bunu görünce buraya taşımak ve "bildiklerimi paylaşmak" istedim.

.

Konum çok sade ve basit. Erken okuryazarlık becerileri okuma yazma eğitiminin önkoşuludur ve erken okuryazarlık becerileri çalışırken "okuma yazma becerileri" çalıştığımızı söylemek yanlıştır. Çünkü o etkinlik sonrasında çocuğumuz (ki zaten gelişimi henüz bu beceriye hazır değil) okuma yazmaya başlamayacak. Bunun bilimsel temelli açıklamasını yapacağım tabi. Ama acelesi olup meseleyi anlayıp çıkmak isteyenler için kısaca özetledim.

.

Tevhide Hoca ve arkadaşlarının kaynakçada yer verdiğim makalesinden, şu ibareyi olduğu gibi alıyorum "Bu açıdan bulgular artık okumanın, öğrencinin belli bir zihinsel olgunlaşma sürecine ulaşmasının ardından kendiliğinden gelişen doğal bir süreç olduğu ve hazır olunduğunda kendisine uygun çevresel ortamların sunulmasıyla kazanılacağı yönündeki yaklaşımları desteklememektedir (Bursuck ve Damer, 2007).". Yani günümüzde artık okuma yazma kendiliğinden gelişen, çocuk yaşına geldiğinde oluşan bir beceri değildir fikri hakim ve önkoşul beceriler desteklendiği taktirde bu becerinin edinimi daha kolay.

Yine aynı çalışmanın devamında "Çocukların okula başladıklarında okumayı öğrenmede karşılaştıkları güçlükler ve bu güçlükleri belirlemeye yönelik yapılan araştırmaların sonuçları, okul öncesi dönemde okumaya hazırlık becerilerinin geliştirilmesi konusunu gündeme getirmiştir." diyor hocalarımız. Yani okul öncesi dönemde okuma yazma çalışın demiyor, önkoşul/hazırlık becerileri destekleyin diyor dolaylı yoldan da olsa.

Ve aynı çalışmada erken okuryazarlık becerilerinin tanımı da veriliyor: "Erken okuryazarlık ise bireylerin erken dönemde formal okuma-yazma öğretimine başlamadan önceki dönemde, okuma yazmaya ilişkin kazanmaları beklenen önkoşul bilgi, beceri ve tutumlarının tümü olarak ifade edilmektedir (Sulzby ve Teale, 1991; Uzuner, 1997; Whitehurst ve Lonigan, 1998)."

Görmüş olduğumuz gibi okuma yazmayı öğretmekten bahsedilmiyor, okuma yazmaya önkoşul olan becerilerden, tutumlardan bahsediliyor. Okul öncesi dönemde beklenen ve uygulanması gereken budur.

Kaynakçamda sunduğum ve Gökçe Hoca ve Abide Hoca'nın çalışmasında ise şu ibare var, yine olduğu gibi alıyorum; "Bu durum 1980’li yıllar öncesinde benimsenen “okuma ve yazmaya hazırlık” yaklaşımına farklı bir bakış açısı getirmiştir (Teale ve Sulzby, 1992). Whitehurst ve Lonigan (1998), çocuğun çevresiyle etkileşim kurarak okuma ve yazma deneyimlerini yaşamaya başladığını ifade eden “erken okuryazarlık” kavramının, sonraki okuma ve yazma becerilerinin bir yordayıcısı olarak bazı bilgi, beceri ve tutumları içerdiğini belirtir.".

Okul öncesi eğitim veren bir kurumda çalışıyor ve çocuklarınız ile okuma yazmaya hazırlık yapmak istiyor olabilirsiniz. Burada mühim olan ilk soru: Çocuklarımın erken okuryazarlık becerileri ne durumda?

Bu sorunun yanıtını almak için hocalarımız birçok ölçek geliştirdi, fikir verecek birçok yayın paylaşıldı. Ayrıca burada kendi kendine blog yazıp bildiklerini paylaşmaya çalışan ben bile bu konuda birkaç yazı yazmışım. O yazılara şuradan ulaşabilirsiniz.

Umarım derdimi anlatabilmişimdir.

Haftaya görüşmek üzere, sevgilerimle.

Kaynaklarım:

Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş., & Güldenoğlu, B. (2015). Anasınıfı Çocuklarına Yönelik Erken Okuryazarlık Testi (EROT) Geliştirme Çalışması. Ozel Egitim Dergisi, 16(3). 

İsterseniz bu çalışma için şuraya da tıklayabilirsiniz.

KARAMAN, G., & AYTAR, A. G. (2016). Erken okuryazarlık becerilerini değerlendirme aracı’nın (EOBDA) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2).

İsterseniz bu çalışma için şuraya da tıklayabilirsiniz.

x