Kitap Paylaşımı: Masalların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Üzerine Etkisi

Merhabalar. Sosyal mesafelendirme sürecinde sıklıkla kitap okuyorum. Bu süreçte daha önce okumak için zaman ayırmam gerektiğini düşünüp ertelediğim kitapların yanında, henüz elime ulaşan kitapları da okuyorum. Avukat Aslı Karataş'ın "Uyuyan Güzel Uyandı" kitabı da henüz elime ulaşan kitaplardan. Bu kitapta, her ebeveynin, masallar hakkında bilmesi, fark etmesi ve dikkat etmesi gereken çeşitli konulara değinmiş Aslı Hanım. Burada, bir kitap eleştiri yazısı yazmadığımı, kitapta yer alan tespitlerin bir kısmını öğrencilerimin ebeveynleri ile ya da hiç tanımadığım ebeveynler ile paylaştığımı belirtmek isterim. Burada belirtilen bilgilerin, tespitlerin ayrıntılı ve açıklanmış haline ulaşmak için yukarıda fotoğrafını da sunduğum "Uyuyan Güzel Uyandı" kitabını edinmeniz daha iyi bir seçenek olabilir.

.

Son dönemde, yaklaşık yedi yıldır cinsiyetçilik, toplumsal cinsiyet, feminizm, kadın ve erkeğin cinsiyet olarak algılanış biçim, cinsiyet algısı, cinsel yönelim algısı üzerinde sık sık okumalar yapıyor ve bu konuda kendimi bilinçlendirmeye çalışıyorum. Bu okumalarım sonucu Instagram'da "Sebuka" isimli bir sayfaya denk geldim. Sayfanın açılımı "Sen bu kadınların avukatı mısın?" olunca ayrıca hoşuma gitti ve uzun zamandır takip ediyorum. Aslı Karataş bu sayfadaki içerikleri üreten kişi. İsterseniz siz de onu takip edebilir, toplumumuzdaki cinsiyetçi eşitsizlikleri fark etmek için bir adım atabilirsiniz.

Sorgulamayan çoğunluktan olduğumu fark ettiğim günden bu yana, sorgulayan azınlık ile ilgili araştırmalar yapıyorum desem daha kısa anlatmış da olabilirim. Hadi şimdi biraz, birlikte sorgulayalım.

.

Öncelikle belirtmeliyim ki, buradaki tespitleri okurken öylesine okumayın. Katılmasanız bile üzerine biraz düşünün. Her bir maddeyi okumanızın ardında durun, birkaç dakika düşünün. Katılmadığınız sonucuna vardıysanız yine de diğer maddeler için de bunu yapın. Böyle böyle, en azından, zihniniz konfor alanından çıkmış olur.

Hadi başlayalım.

.

• Masallar sadece eğlendirme amaçlı değillerdir. Toplumdaki bireylere rol model olmaktadırlar. (Yani bir toplumun sosyal, psikolojik ya da kültürel yapısını anlamak için masallarına bakabilirsiniz. Hepimizin aynı kültür ile büyümesini sağlayan bu masallar. Aynı zamanda aynı yanlışlarla da büyümemizi sağlayanlar yine onlar.)
• Masallarda iyi insan olmak için hep güzel olmak gerektiği vurgusu yapılmıştır. Çirkin ya da özel gereksinimleri sebebiyle farklı görünen kişiler ya kötü ya da hiç yoklar masallarda. Ayrıca güzel olmak için genç olunması gerektiği vurgusu yapılarak yaşlılık kötülenir ve olumsuz bir yaşam dönemi olarak sunulur.
• Masallarda  birbirinden farklı görüntüdeki özellikle "kadınlar" daha güzel görünmek için birçok olumsuzluğa katlanırlar. Oldukları gibi güzel oldukları bilgisi hiç verilmez. Hep daha güzel olmak ve daha güzel olmanın da acı verici süreçler gerektirdiği vurgusu vardır.
• Kadınların uzun erkeklerin kısa saçlı olduğu kalıp yargısı neredeyse bütün masallarda vardır.
• Kadınların narin ve kırılgan olduğu ve her zaman bir erkeğin korumasına ihtiyaç duydukları masallarda sıkça tekrarlanır. Erkekler hep daha güçlü ve genç, kadınlar ise hep daha korumaya muhtaç ve genç olmaktadır.
• Bağımsız hareket eden, kendi davranışının sorumluluğunu kendi almaya çalışan, herhangi bir hedefi tutkuyla isteyen kadın figürler hep cezalandırılmışlardır. Öte yandan bir erkeğin korumasında olunduğunda kadınlar ödüllendirilir.
• Aile üyelerinden hep kadınlar fedakarlık yapması gereken olarak gösterilmektedir.
• Masallarda babalar hep sorumsuz, umursamaz ve ailenin dışında resmedilir. Evin bütün sorumluluğu annede ya da üvey annededir, baba hiçbir konuda evin içerisinde değildir.
• Çocukların ne olursa olsun ebeveynlerini sevmeleri gerektiği vurgusu birçok masalda yapılmaktadır.
• Bütün masallarda ev işlerini yapanlar kadınlardır.
• Masallarda hep bir çift varsa evlidir ve evli çiftler ya çocukları olsun ister ya da çocukları vardır. Bunun dışındaki herhangi bir aile yapısı olumsuz şekilde anlatılır. Kadın ya da erkeğin daha saygın olması için evli olması önkoşulu sunulur.
• Erkekler hep cesur olmak zorundadırlar, herhangi bir hedefleri varsa bu hedefe ulaşmak için hep kahramanlık yapmaları beklenir. Her kahramanlığın sonunda ödülü hak ederler. Buna ek olarak erkeklerin ev işi yapamadığı, kendi hayatını kendisinin idame ettiremediği görülmektedir. (Bu bana hep ilginç gelmiştir. Ejderha ile savaşan biri neden kendi kıyafetlerini yıkamaktan aciz olabilir?!)
• Bilinci kapalı kişilerin öpülebileceği mesajı Pamuk Prenses ve Uyuyan Güzel'de verilmektedir ancak "öpmek" eylemi onay almadan yapılamaz. (Onay konusunda, bu kitabı kaynakça alarak ayrıca bir yazı yazacağım.)
• Kral, yönetici ya da lider olmanız için yaşlı olmanız gerekir. Her masalda bu rütbede biri varsa mutlaka yaşlıdır, gençlere şans tanınmaz.

Gördüğünüz gibi birçok çarpık, yanlış ya da kendi ailenizde kabul etmeyeceğiniz, çocuğunuzun öğrenmesini istemeyeceğiniz konu masallar yoluyla öğrenime, kullanıma açılmış oluyor. Benim bu konuda naçizane önerilerim var:

1. Çocuğunuza sunacağınız kitap, film vs. önce siz okuyun, gereken yerleri sansürleyin, değiştirin.
2. Eğer bunları yapamıyorsanız çocuğunuz ile kitabı okurken, filmi izlerken bu konunun yanlış olduğunu vurgulayın ve fikrinizi söyleyin.
3. Bu konular üzerinden çocuğunuz ile fikir alışverişinde bulunun. Eleştirel bakış açısı edinmesine yardımcı olun.
4. Düşündüğünüz gibi yaşayın, size sunulduğu ya da alışılageldiği gibi değil.

Ben burada, benim ilgimi çeken noktaları sizinle paylaşmak istedim. Umarım fikir veren bir yazı olmuştur. Yukarıda da bahsettiğim gibi, bu tespitler ilginizi geçtiyse kitabı edinerek daha ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.

Haftaya görüşmek üzere.