Merhabalar. Geçen hafta söz içerisinde, okuldaki iş arkadaşım Abdullah Akburak bir cümle kurdu. "Hâlâ alanda pekiştireç nedir, ödül nedir bilmeyen öğretmenler var. İkisinin arasındaki farkı bilmiyorlar." dedi.(Şunu da not düşelim; ben bu cümleyi duyana kadar her birini birbirinin yerine kullanıyordum. O an dilimin ucuna hangi kelime gelirse o çıkıveriyordu.) Durup bir etrafıma baktım. Bana birkaç soru soran öğretmene ben de bu soruyu yönelttim ve sorduğum 7 öğretmenin 6'si bu iki kavramı birbirinden ayırmakta başarılı olamadı. Ben de bu hafta (geç de olsa) aldım kalemi elime.
Gecikme sebebimi de anlatayım da yürekler hafiflesin: Sol gözümde bir iltihap var ve günlük yaşamımı derinden etkiliyor. Uyuma isteği ve her daim baş ağrısı, yorgunluk yaşıyorum. Bu hafta böyle geçtiğinden bilgisayarda vakit geçirmekte zorlandım.
Sebebimizi anlattıktan sonra başlayalım kısa ve öz yazımıza.
Aslında daha önce pekiştireç ve türlerini konuşmuştuk. Buradan o yazıma ulaşabilirsiniz. Peki o gün ne demişim? Pekiştireç bir davranışın devam etmesini sağlayan bir uyarandır. Bu bilgi cepte. (Bu bilgide kaynağım şu makale.)
Peki biz neden cümle içinde pekiştireç ve ödülü aynı anlamla kullanıyoruz? Tamamen "tembelliğimizden" diyerek işin içinden çıkamayız. Her iki kelime de aynı duyguları çağrıştırdığı ve süregelen kullanımları sebebiyle bu böyle. Oysaki ödülün direkt olarak kelime anlamına bakacak olursak bir yarışma, bir iş sonrası kazanılan bir hediye, madalya, plaket, arma gibi bir şeydir. Yani aslında ödül için sonunda ödül olduğunu bilerek ve bu ödülü isteyerek bir yarışa girmek, rekabet etmek gerekiyor. Ama pekiştireç için bu mümkün değil. Şuradaki yazıda Nicky Nükte Altıkulaç harika anlatmış, dilbilimsel açılardan da bakarak hem de.
Pekiştireç kullanımında amaç öğrenmeye özendirmek, istendik davranışın devamını sağlamaktır. Ödülde ise bir yarışma sonucunda bireylere sunulan maddi bir karşılık söz konusudur. Kafa karışıklığı yaratmayacaksa şu cümleyi kurmak istiyorum: Pekiştireçler ödül niteliğinde nesneler de olabilir ancak her pekiştireç bir ödül değildir. (Burada ise kaynağım bu makale.)
İsterseniz bir örnek ile ne pekiştireç ne ödül ortaya koyalım ve yazıyı bitirelim: Örneğin 8 yaşında otizmli bir kızımız olsun ve adıda Nını olsun. Nını adına her tepki verdiğinde öğretmeninin ona verdiği "yıldızlar" pekiştireçken, Nını'nın okulda katıldığı bir koşu yarışması sonrası kazandığı madalya bir ödüldür.
Bence oldu.
Bundan böyle ben cümlelerimde bu ayrıma dikkat edeceğim. Peki ya siz?
Haftaya görüşmek üzere. Sevgilerimle.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder