Çocuğumda bir şey var. Ne yapmalıyım?

Merhabalar.

Son iki haftadır dört farklı aile ile temas kuruyorum. Tamamı Ankara dışında ve bu nedenle e-posta ya da telefon ile anlaşabiliyoruz. Bu ailelerin ortak özellikleri; çocuklarında bir "şey" olduğunu düşünmeleri ama bir türlü adını koyamamaları ve gerekli desteği alamamaları. Bana ulaşma sebepleri ise şu: Ne yapmalıyım?

Bu tür sorular soran ailelerin sayısı az değil. Maalesef böyle aileleri istismar eden kişi sayısı da az değil.

Örneğin geçtiğimiz aylarda bir aile, oldukça pozitif duygularla bana geldi ve okula kayıt yapmak istediğini söyledi. Çocuğun raporu yoktu ve benim gözlemlediğim kadarıyla hafif bir otizm vardı. Temel beceriler çalışıldıktan sonra hızlıca mezun olabilir durumdaydı. Raporları olmadığı için öncelikle bir çocuk gelişimi uzmanına yönlendirdim. Sonrasında da "İsterseniz rehberlik seansları yapalım. Her ay değerlendiririm ve size evde çalışmanız gerekenleri söylerim. Raporunuz çıkınca düzenli eğitime başlarız." dedim. Çocuk gelişimciye gitmediler, tamamen gönüllü rehberlik seanslarına gelmedikleri gibi akrabalarının çocuğunun gittiği ancak adını dahi hatırlamadıkları, hizmetlerinden haberlerinin olmadığı bir okula kayıt yaptırdılar. Sorun; bizim okulumuzda olmamaları değil, sorun; bilinçsiz adım atmaları. Ben iyi niyetli bir şekilde "İsterseniz okulunuzdaki hocanızın e-posta adresini verin, değerlendirme raporlarımı yollayayım, vakit kaybetmeyin." dedim ve hiçbir cevap alamadım. Diğer hiçbir kurumu tanımıyorum, kimlerle çalışırlar, nasıl eğitim alılar bilemiyorum ancak bu bilinçsiz kararlar istismara davetiye çıkarır. Bunu biliyorum işte ve çocuğumuz adına çok kaygılanıyorum.

Bu nedenle ne yapılması gerektiği ile ilgili ayrıntılı bir yazı yazmak istedim sizlere. Henüz tanı alma sürecinde ya da risk grubunda olan çocuklar ve ailelerini korumak biz uzmanların görevi. Korunmayan aileler; beş altı yıl sonra bize geldiklerinde, çocuklarımız çok geç kalmış oluyor, maalesef.

Adım adım gidelim.

• Çocuğumda farklılıklar olduğunu düşünüyorum. Nereye başvurmalıyım?

Bu konuda en çok yakınma cümlesi şu: "Çocuğumda bir sorun var biliyorum ama eşim bana inanmıyor.". Bu nedenle ilk önerim içiniz rahat değilse öncelikle gerekli tetkikleri yaparak çocuğunuzda herhangi bir gelişimsel gecikme ya da problem olup olmadığını bilimsel olarak ortaya koyun. Eşinizin destek olmasa da bunu yapın. Bu konuda destek bulamasınız da bu konuda mutlaka uzmanlara danışın ve bilgiler tatmin edici olana dek devam edin. Ancak çocuğunuzu ruhsal olarak hırpalamadığınızdan emin olun.

İlk başvuracağınız uzman bir çocuk gelişimi uzmanı olmalıdır. Üniversitelerin ya da hastanelerin çocuk gelişimi bölümlerinden randevu alarak gelişimsel tarama, değerlendirme gibi konularda yardım alabilirsiniz. Hatta çoğu şehirde çocuk gelişimciler kendi merkezlerini açmaya başladılar bile. Bu merkezlerden ayrıntılı şekilde değerlendirmeler talep edebilirsiniz. Çocuk gelişimi uzmanı, yaptığı değerlendirmenin sonucunda size gerekli bilgi ve yönlendirmeyi sağlayacaktır.

Buna ek olarak eğer çocuk gelişimi uzmanı, çocuğunuzun bir desteğe ihtiyacı olduğunu söylerse daha önceden yazdığım yazıdaki kriterleri dikkate alarak bir özel eğitim merkezi bulabilir ve destek eğitime ufak ufak başlayabilirsiniz. Unutmayın ki sağlık raporu aldıktan sonra devlet size haftada 2 bireysel ve çocuğunuzun performansına göre 1 grup seansını alma hakkı verecek. Bu seansların ödemesini devlet sizin yerinize yapıyor, yani ücretsiz değil.

Eğer desteğe ihtiyacı yok/gelişimi normal hız ve seyirde derse gerekli bilgileri alarak sürece burada son verebilirsiniz. Tatmin olmazsanız en fazla iki çocuk gelişimi uzmanına daha götürebilirsiniz ancak dört, beş derken bu sizin psikolojik süreçleriniz ile ilgili fikir verir ve sizin bir yardım almanız gerekebilir. Bütün uzmanların herhangi bir sorun olmadığını söylemesi tesadüf olamaz, ne dersiniz? Belki de birkaç seansta çözümleyebileceğiniz küçük bir kaygınız olabilir, dikkatli olmakta fayda var.

• Değerlendirme sonrası hastaneye yönlendirmeler yapıldı. Şimdi ne olacak?

Çocuk gelişimi uzmanı sizi bir hastanenin herhangi bir bölümüne yönlendirdiğinde süreç başlamış olur. Örneğin çocuk gelişimci, bir psikolog değerlendirmesi talep etmişse psikolog gerekli gördüğünde bütün alanlarda muayene edilmesini isteyebilir. Nöroloji, pediatri, kulak-burun-boğaz gibi alanlardan uzmanların her biri çocuğunuzu ayrı ayrı değerlendirir. Bu değerlendirme sonucunda eğer çocuğunuzun gelişimsel bir gecikmesi ya da anomalisi varsa ortaya çıkar.

Bu süreçte uzmanlara soru sormaktan, çocuğunuzla ilgili ayrıntılı bilgi vermekten çekinmeyin. Bilgisine ve ilgisine güvenmediğiniz doktorlar için farklı doktorlardan randevu alarak bilgilerin doğru olmasını, içinize sinmesini sağlayın. Hiçbir doktorun yanından kafanızda soru işaretleri ile çıkmamak için bol bol bilgi alın ve bilgilenebileceğiniz broşürler vs isteyin. Bu bilgiler ilerleyen dönemde istismar edilmemenizi sağlayacaktır.

Hastanedeki tetkikler sonrasında çocuğunuzun herhangi bir desteğe ihtiyacı olmadığı sonucuna ulaşırsanız ve bu bilgi sizi tatmin ederse süreci sonlandırın.

• Hastane raporu ne işe yarıyor?

Bu değerlendirme sonrasında Sağlık Kurul Raporu verilirse çocuğunuza bir tanı konulduğunu ve bu rapor ile çeşitli haklarınız olduğunu söyleyebiliriz. (Bu haklarınızla ilgili ayrıca bir yazı yazmakta fayda var.)

Bu raporda yazan yetersizlik türüne göre size sunulacak hizmetler belirleniyor. Sosyal yardım, eğitim yardımı gibi yardımlar söz konusu. Aynı zamanda birçok alanda vergi indirimi, çeşitli hizmetlerden (örneğin otobüse binmek gibi) ücret alınmaması gibi durumlar söz konusu.

• RAM'da ne olacak?

Bu kurul raporu ile bağlı bulunduğunuz ilçenin Rehberlik ve Araştırma Merkezi'ne yani RAM'ına gidiyorsunuz ve oradan randevu alıyorsunuz. Randevuları www.ramdevu.org adresinden de alabiliyorsunuz.

Burada çocuğunuzun eğitsel değerlendirilmesi alınıyor ve bir yıllık eğitim önerisi sunuluyor. Bu değerlendirme sırasında da bol bol sorularınız varsa sorun, bilgi isteyin. RAM'daki değerlendirmeden soru işaretiniz olmadan çıkmaya çalışın. Çocuğunuzla ilgili ayrıntılı bilgi verin, bütün ayrıntıları sunmaya çabalayın.

Kısa bir not: RAM raporu her sene yenilenir. Yani rapor bitince ileride karşınıza çıkma durumu söz konusu değildir. Bu konuda da atıfta bulunacağım bir yazım tabii ki var. Yaptığım röportajı hatırlarsınız, o röportajdan bilgi alabilirsiniz.

Alacağınız RAM Raporu ile bir Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi'nde devletin sizin için organize ettiği seansları alabiliyorsunuz.

• Çocuğumun RAM raporunu aldık. Şimdi ne yapmalıyım?

Eğer çocuk gelişimi uzmanı ile görüştükten sonra bir özel eğitim öğretmeni ile sürece başladıysanız o öğretmen ve merkez ile çalışmalarınıza devam edebilirsiniz. Eğer başlamadıysanız bir Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi bulmalısınız. Kurumun niteliklerini, kurumda çalışan uzmanları, kurumun fiziki şartlarını ve çocuklara bakış açısını iyi değerlendirmeni gerekiyor. (Bu merkezin nitelikleri ile ilgili bir yazı yazdım sanıyordum ancak yazmamışım henüz. Bu yazımı da haftaya yayınlamış olurum. Bu kriterlere, önemli noktalara dikkat çekmek önemli.)

• Özel eğitime başladık. Ne yapmam gerek bilmiyorum.

Öncelikle çıkmış olduğunuz yorucu sürecin etkisini kontrol etmek için kurumunuzdaki psikologdan yardım talep edin.

Buna ek olarak öğretmeniniz ile, çocuğunuzun bireyselleştirilmiş eğitim planını hazırlayın. Bu esnada kurduğunuz iletişimler çok önemli. Bu konuda da şu yazımı okuyabilirsiniz.

Daha sonrasında bu eğitim planını öğretmeniniz desteklerken, her seans sonrasında gerekli bilgileri alıp evinizde çocuğunuzun gelişimini destekleyin.

Süreç boyunca bir özel eğitim öğretmeni, bir psikolog ve bir çocuk gelişimci mutlaka çocuğunuzu takip etmeli. Bu en önemli nokta bence. Ayrıca süreç içerisinde karşılaşma olasılığınız olan uzmanlarla ilgili bilgiyi de şu yazımdan alabilirsiniz.

Umarım yardımcı olabilmişimdir. Soru ve görüşlerinizi bekliyorum. Haftaya görüşmek üzere. Sevgilerimle.